مسلمانان بريتانيا وحدت و انسجام بدون جذب فرهنگي - مسلمانان بریتانیا وحدت و انسجام بدون جذب فرهنگی نسخه متنی

مسلمانان بريتانيا وحدت و انسجام بدون جذب فرهنگي

سيدمحمد موسوي

سرگذشت دو ميليون مسلمان بريتانيا در مقايسه با جوامع مختلفي چون پاكستاني‏ها مراكشي‏ها يميني‏ها ترك‏هاكردها سوماليايي‏ها و بوسنيايي‏ها داستانِ رفاه و فقر است به طوري كه تفاوت ميان اين دو طبقه بسيار زياد بوده و قابل حس مي‏باشد بعنوان نمونه مي‏توان به يك كمك راننده هندي اشاره كرد كه موفقيت غيرقابل تصوري نسبت به مسلمانان ديگر بدست آورده و نام او در دفتر ركوردهاي بريتانيا ثبت شده است و حتي از او به عنوان يكي از ثروت‏مندترين مردان اروپا نام مي‏برند در ميان مسلمانان بريتانيا از نظر رفاه اجتماعي تفاوت بسيار زيادي وجود دارد به طوري كه يك تاجر سعودي در يك مجتمع مسكوني سه ميليون پوندي زندگي مي‏كند و در مقابل، افراد ديگري با فقر زندگي خويش را سپري كرده و با وضعيت أسف باري خانه بدوشي و آوارگي را تجربه مي‏كنند زماني كه مسلمانان راهيِ بريتانيا شدند دوران اوج و شكوفايي اروپاي اسلامي سپري شده بود سكونت تاريخي مسلمانان در بريتانياي كبير به چهارصد سال پيش بر مي‏گردد و اين در حالي است كه در روزگار امپراطوري عثماني و مغرب مسافران زيادي از جزاير بريتانيا ديدن كرده‏اند شواهد و قرائن موجود نشان مي‏دهد كه از قرن هفدهم به بعد مسلمانانِ ملوان (دريانورد) و خدمت‏كارانِ مسلمان از شبه قاره هند كه از توابع و مستعمره‏هاي بريتانيا به شمار مي‏آمده پاي به بريتانيا گذاشته‏اندكشفيات جديد محموله‏هاي بزرگ سكّه‏هاي اسلامي و صنايع دستي كه از يك كشتي غرق شده بدست آمده است نشان از داد و ستدِ پر رونق ميان پادشاهيِ انگلستان و مراكش را به اثبات مي‏رساند و اين موضوع بيانگر اين مطلب است كه ملوانان مسلمان شمال آفريقا نيز مانند همتايان هندوستاني خود در بريتانيا سُكني گزيده‏اندنخستين جوامع اسلامي در بريتانيا مربوط به ملوانان يمني است كه به «ملوانان هند شرقي» معروف بوده‏اند آنها در محدوده‏اي شهرهاي بندري مانند ليورپول و كارديف در اواسط قرن نوزدهم ساكن شده‏اند روزهاي اوج اسلام از طرفي مديون مسلمانان و از طرفي ديگر مديون كساني بود كه به دين اسلام گرويده بودند البته بودجه‏ي آنان توسط بازرگانان مسلمان تأمين مي‏شد از آن جمله مراكز فرهنگي، مي‏توان به «مسجد شاه جهان» در واكينگ (woking) اشاره كرد كه در سال 1889 توسط يك پزشك مجارستاني به نام «ليتنر» در بريتانيا ساخته شد «سر ريچارد بارتونِ» مسيحي از معدود غربي‏هايي است كه در آن زمان با اسلام احساس تفاهم و همدلي كرده و مشاركت و نقش علوم و فرهنگ اسلامي را در پيشرفت و توسعه‏ي زندگي بشريت ستوده است وي در توصيف اين مسجد و ساختمان چند منظوره آن سخن‏ها گفته است كه از آن مي‏توان به عنوان سرآغاز عصرِ حسنِ نيت و تفاهم بين اين دو دين بزرگ ياد كرد و در همان زمان شخص ديگري به نام «ويليام هِنري كوئيلان» مسجدي در ليورپول تأسيس كرد در سال 1910 درلندن با كمك افرادي هم چون سيدامير علي و آقاخان مسجد شرق لندن ساخته شد

بدون شك مي‏توان از مسجد پارك رِجِنت (Ragent p) به عنوان مادرِ مساجد كه بالغ بر شش ميليون پوند قيمت دارد نام برد اين مسجد كه در مركز لندن واقع است در سال 1944 توسط پادشاه بريتانيا «جرج چهارم» گشايش يافت زمين اين مسجد مساحتي معادل 3/2 آكر1 دارد كه از سوي مقاماتِ دولت بريتانيا به جامعه‏ي مسلمانان هديه شد تا مسلمانان قادر به احداث مساجد و مراكز فرهنگي اسلامي بوده و به امور مذهبي مربوط به خود اقدام نمايند

در حال حاضر تعداد مساجدي كه در بريتانيا وجود دارد بالغ بر هفت صد مسجد مي‏باشد البته جوامع نخستين مسلمانان نيز گسترش يافته و اين روند در اواخر دهه‏ي (1950 و 1960م) با سيل مهاجرين از كشورهاي مشترك المنافع ادامه يافت بيش‏ترين شمار مهاجران از كشورهاي پاكستان و بنگلادش ـ چه به صورت مستقيم و چه از طريق شمال آفريقا ـ به سوي بريتانيا سرازير مي‏شدند البته علاوه بر موارد ياد شده، گروه‏هاي قابل توجه و نسبتاً بزرگي نيز از هند جهان عرب مالزي بخشي از آفريقا و جاهاي ديگر به بريتانيا آمده‏اند جامعه‏ي مسلماناني كه در آن دوره به بريتانيا آمده بودند به مانند ساير گروه‏ها و اقليت‏هاي مهاجر زندگي مشابهي را در بريتانيا آغاز نمودند آن‏ها در شهرهاي مختلف سكني گزيده برخي به عنوان كارگر وارد كارخانه‏ها شده و در بازسازي پس از جنگ مشاركتي فعال داشتند و برخي ديگر همانند هندي‏ها كه از تجّار و داراي مشاغل حرفه‏اي به شمار مي‏آمدند اساس بسياري از افتخارات و شكوفايي‏هاي امروزه مسلمانان را رقم زدند البته مهاجرين را مي‏توان به چند دسته تقسيم نمود

1 دسته‏اي از اين گروه‏ها كساني بودند كه به دلايل اقتصادي به بريتانيا آمده بودند

2 دسته‏ي ديگر آن عده‏اي بودند كه براي رهايي از چنگ رژيم‏هاي سركوب‏گر از كشورهاي خود گريخته و به بريتانيا آمده بودند

3 دسته‏اي بودند كه با تلفيقي از دو دليل قبلي يعني هم به دلايل اقتصادي و هم به خاطر ترس از آزار و اذيت رژيم‏هاي سركوب‏گر به اين كشور مهاجرت كرده بودند از جمله علل مهاجرت‏ها مي‏توان به جداسازي هند به پاكستان شرقي و غربي و احداث سد «مانگلا» در پاكستان كه در دهه‏ي 1960 به خاطر آن 250 روستا به زير آب رفت اشاره نمود و اين علّت انگيزه بسيار قوي براي تَرك آن منطقه و ترك اين كشورها توسط اتباع آنان بوده است در دهه‏ي 1970 مهاجران بيش‏تري از سوي مسلمانان بنگالي و ترك‏هاي قبرس به بريتانيا آمدند با جداسازي قبرس به دو بخش ترك‏نشين و قبرسي‏نشين در سال 1974 اين سيل مهاجرت افزايش يافت و در خلال دهه‏هاي 1980 و 1990 گروه‏هاي مسلمانِ بيش‏تري در قالب پناهنده و از كشورهايي كه در آن زمان با بحران‏هايي روبرو بودند وارد بريتانيا شدند از جمله‏ي اين كشورها مي‏توان به عراق ايران افغانستان سومالي اريتره بوسني و كردهاي تركيه اشاره نمودحداقل يك سوم و حتي مي‏توان گفت كه نيمي از مسلمانان بريتانيا در اين كشور متولد شده‏اند رهبران مسلمانان خوش‏بين نيز اين حقيقت را پذيرفته‏اند كه تضميني براي هويت اسلامي آنان در آينده وجود ندارد حال اين كه‏چگونه اين نسل جديد مي‏تواند از عهده تعيين و حفظ هويت اسلامي خويش برآيد ذهن اكثر رهبرانِ مسلمانان را به خود مشغول كرده است وظيفه‏ي حراست و تصميم‏گيري در مورد ميراث مذهبي فرهنگي و اجتماعي مسلمانان بريتانيا بر عهده تعداد زيادي از مساجد مراكز فرهنگي و سازمان‏هاي اسلامي داخلِ اين كشور است مسجد مركزي لندن نيز بزرگترين جماعتِ مسلمانان را در روزهاي جمعه در خود جاي مي‏دهد و در خلال اعياد و جشن‏هاي اسلامي‏جمعيتي بيش از پانزده هزار نفر در آن مسجد گرد هم آمده و جشن باشكوهي را برگزار مي‏نمايند گروه‏هاي مهم و متعددي از قبيل اتحاديه‏ي سازمان‏هاي مسلمانان اتحاديه‏ي جهاني مسلمانان شوراي ائمّه‏ي جماعات مساجد بريتانيا شوراي جهاني صوفيان شوراي اسلامي اروپا هيئت جهاني اسلامي هيئت اسلامي بريتانياي كبير جامعه‏ي ارشاد اسلامي و چهار هزار سازمان كوچك ديگر با فعاليت‏هاي اجتماعيِ مسلمانان در اين كشور در ارتباط هستند مسلمانان در اكثر بخش‏هاي اقتصادي سهيم بوده و مي‏توان در بسياري از صنايع از جمله صنايع نساجي خدمات اجتماعي و امور حرفه‏اي آنها را مشاهده كرد جامعه‏ي تجار مسلمانان در بريتانيا در بسياري از مراكز توسعه‏ي بسيار چشمگيري داشته است البته مسلمانان در مشاغل مهم ديگري مانند پزشكي خدمات بهداشت ملي آموزگاري آموزش و پرورش عمومي و خصوصي و رشته‏هاي مهندسي سهم بزرگي در جامعه‏ي بريتانيا ايفا كرده و در امور سياسي نيز سهم به سزايي دارند يكي از آن افراد شخصي است به نام «محمد سرور» اهل گلاسكو كه عضو پارلمان بريتانيا مي‏باشد مسلمانان تلاش زيادي كرده‏اند تا بتوانند در عمق سياست بريتانيا وارد شوند و برخي ديگر نيز احزاب مسلمانان بريتانيا را بوجود آورده‏اند در ميان مسلمانان شمار زيادي اعرابي كه به عنوان تاجر جهان‏گرد دانشجو و كساني كه براي درمان بيماري به بريتانيا آمده بودند مشاهده مي‏شود اتاق بازرگاني بريتانيا و اعراب برآورد كرده‏اند كه مقامات رسمي عرب بيش از شصت ميليارد دلار در بريتانيا سرمايه‏گذاري كرده‏اند از ميان سرمايه‏گزاران عرب مي‏توان به دو گروه اشاره كرد يكي مقامات رسمي كه همان دولت مردان مي‏باشند و دسته‏ي ديگر بخش خصوصي و شركت‏هايي است كه توسط سهام‏داران خصوصي اداره مي‏شوند صادرات بريتانيا به كشورهاي اسلامي در حال حاضر به بيش از بيست و دو ميليارد دلار رسيده است اين درآمد جداي از درآمدهاي پنهان مانند صنعت جهان‏گردي تجهيزات نظامي و دفاعي و امثال آن مي‏باشد در سال 1986 مقامات جهان‏گردي بريتانيا اعلام كردند كه تعدادِ اعرابي كه از بريتانيا ديدن كرده‏اند به مرز پانصد هزار تن رسيده است كه اكثر آن‏ها از كشورهايي هم چون عربستان سعودي مصر بحرين و امارات متحده عربي بوده‏اند كه به طور متوسط هر كدام از آنها شانزده شب را در اين كشور سپري كردند و هر جهانگرد در هر ديدار در حدود مبلغ 1350 پوند خرج كرده است كه اين هزينه‏ها مبالغ ميانگيني است كه براي هر بازديد كننده خارجي در نظر گرفته شده است پس از جنگ داخلي لبنان لندن به عنوان رهبرِ مركز رسانه‏هاي عرب سر از موزه‏هاگالري‏هاي هنري و مؤسسات آموزشي در آورده و تأثير نافذي بر پيكره فرهنگ اسلامي و فرهنگ عربي از خود به جاي گذاشته است انتشار كتاب آيات شيطاني به رابطه‏ي ميان جوامع اسلامي بريتانيا و جامعه‏ي ميزبان خدشه‏هاي فراوان وارد نمود رسانه‏هاي مغرض بريتانيا نيز مقوله‏ي كتاب آيات شيطاني را در سطح وسيعي زير پوشش تبليغاتي خويش قرار دادند و به روش‏هاي گوناگون به دفاع از انتشار اين كتاب پرداخته و هر گونه مخالفت با آن را تقبيح و محكوم مي‏نمودند اين واقعيت كه قانون بريتانيا مفهوم كفر و الحاد را فقط در خصوص مسيحيت به رسميت شناخته‏بيانگر اين مهم است كه مسلمانان در بريتانيا با برخوردهاي تبعيض‏آميز بسيار سخت و نامناسب روبرو هستند اين مطلب توسط گروه‏هاي حقوق بشر به اثبات رسيده و مداركي دال بر اين مطلب وجود دارد كه از جمله‏ي آنان مي‏توان به خودداري مقامات بريتانيا از تأسيس مدارس مسلمانان در برخي از مقاطع زماني ياد كرد وقايع سياسي خاورميانه از قبيل لبنان انتفاضه و جنگ خليج فارس و برخي ديگر از وقايع اخير در برخي از مناطق مسلمان نشين‏باعث بوجود آمدن تصوير بسيار منفي از مسلمانان شده است

«موهيبور رحمان» رئيس فدراسيون جوامع اسلامي بريتانيا در سخناني خاطر نشان كرد كه اسلام تمدني جديد و پرشور را به اروپا ارمغان آورد امروزه مسلمانان در محيط‏هاي پر مخاطره‏تري قرار دارند و اين در حالي است كه رشد جمعيت مسلمانان در بريتانيا رو به فزوني يافته است و ميزان زاد و ولد آموزش و تحصيل آن‏ها از سطح بالاتري برخوردار شده است و مسلمانان تلاش بيش‏تري براي شناخت هويت خويش به عنوان يك مسلمان بريتانيايي به خرج داده و آينده زندگي خويش را در اين جزاير مي‏يابند «رحمان» در ادامه‏ي صحبت‏هايش به اين نكته اشاره كرد كه پيشرفت و توسعه به تغييرات انجام شده در نگرش‏ها و رويكردها وابسته است وي افزود كه جامعه مي‏بايست در خصوص نيازهاي شهروندان خويش ابراز همدردي نموده و نسبت به اختلافات صبور و با مشكلات اوليه‏اي كه اين جوامع با آن روبرو هستند مدارا كنند

1 آكر واحد اندازه‏گيري زمين است كه هر آكر معادل 4047 متر مربع مي‏باشد