مـسـلسـل خـود قـلب دشـمـنـان ديـن را نـشـانـه بـگـيـريـد و آنـهـا را بـه قتل برسانيد، بايد به چند نكته توجه كنيد. نخست اين كه بايد به تعداد كافى گلوله سالم داشـتـه بـاشـيـد. دوّم ايـن كـه مـسـلسـل شـمـا بـايـد سـالم بـاشـد. سـوّم ايـن كـه مـسـلسـل ، بـه طـرف قـلب دشـمـنـان ديـن نـشـانـه رود. چـهـارم ايـن كـه ضـامـن مـسـلسـل آزاد بـاشـد. پـنـجـم ايـن كـه انـگـشـت شـمـا مـاشـه را بـفـشـارد. حال هر يك از اين پنج علّت مورد بى توجّهى قرار گيرند، طبيعى است كه به هدف خود نرسيم .

مـثـال بـالا نـشـان مـى دهـد كه براى تحقق يك پديده ، فراهم شدن همه شرايط لازم است . ضعف سـواد سـيـاسـى مـردم بـه عنوان يكى از زمينه هاى جنبى پيدايش احزاب در ايران ، تنها يكى از شرايط تحقّق پديده حزب را تشكيل مى دهد.

ضـعـف سـواد سياسى از راههاى مختلفى به پيدايش احزاب سياسى در جامعه ايران كمك مى كرد كه برخى از اين راهها عبارتند از:

1 - تشنگى سياسى :

ضعف سواد سياسى در جامعه ايران ، نوعى تشنگى سياسى در مردم ايجاد كرده بود. مردم مى خواستند بدانند سياست چيست و چگونه اجرا مى شود. آنها مى خواستند بدانند كـه در دنـيـاى اطـرافـشـان چـه مـى گـذرد. ايـن تـشنگى سياسى فرصت نابى را براى افراد فـرصـت طـلب ايـجـاد كرده بود كه با سوء استفاده از اين مساءله ، احزاب سياسى را تاءسيس ‍ كنند و تبليغ كنند كه مى توانند تشنگى سياسى مردم را رفع نمايند.

2 - امكان عوامفريبى :

ضعف سواد سياسى مردم سبب مى شد هر كس كه توانسته بود چند نفرى را بـه دور خـود جمع كند، از طريق انجام سخنرانيهاى عوامفريبانه و طرح شعارهاى زيبا، دلفريب ولى تو خالى ، جمع اطراف خود را گسترش دهد و به تدريج ، اساس حزبى را بنيان نهد.

ايـن امر مجال گسترده اى را براى قدرتهاى بيگانه نيز فراهم مى آورد. قدرتهاى بيگانه نيز با طرح شعارهاى تو خالى حمايت از كارگران ، حمايت از حقوق بشر و آزادى انسانها، حمايت از مردم ايران و ...

عدّه اى را فريب مى دادند و آنها را جذب سياستهاى خود مى كردند. مدّتى كه مى گذشت اين فريب خوردگان ، به كمك همان قدرت بيگانه ، همديگر را مى يافتند و به تدريج ، حـزبـى را بـنـيـان مـى نهادند. حزبى كه چه بسا در ظاهر شعارهاى زيبايى را مطرح مى كرد ولى در واقـع ، نـوكر و جاسوس ‍ قدرت خارجى بود و به تحقّق اهداف پليد آن قدرت خارجى در ايران كمك مى كرد.

نقش احزاب و تشكيلات سياسى در وقايع مهم
تاريخ ايران

( قدرتهاى بزرگ ، براى اينكه نگذارند ايران با هم باشد، با يك نقشه شيطانى ، يك حزب را درست كرده و اسمش را اين گذاشته و حزب ديگرى را درست كرده و اسمش را آن گذاشته است . اين حزب ، با آن حزب دشمن است و آن حزب ، با اين حزب .

... يكى از راههاى استفاده غرب از ما و استفاده آمريكا و شوروى از مخازن ممالك ماها، همين است كه در بـطـن جـامـعـه كه بايد براى خودش يك حسابى داشته باشد و پيشرفتهايى بكند، در همان بـطـن جـامـعه ، از طرق مختلف اختلاف درست مى كنند. ... و بواسطه همين اختلافاتى كه در بطن جامعه درست مى كنند، نمى گذارند كه جامعه بسوى ترقى خودش برود.

ايـنـهـا مـى زنـنـد تـوى سر هم و آنها نفتشان را مى برند، گازشان را مى برند و هر چه دارند غارت مى كنند و كسى هم نيست تا حرفى بزند، براى اينكه يك فكر واحد نيست ، افكار متشتّت و مختلف است . ) (23) ( امام خمينى ، 9/8/1357 . ) احـزاب و تـشـكـيلات سياسى ايران در طول تاريخ تقريبى صد ساله خود، همواره نقش اختلاف آفـريـن و تـفـرقـه سـازى را ايـفـا كـرده انـد. ثـمـرات تلاش و زحمات مردم مسلمان كشور ما، در بـسـيـارى از مـوارد بـه دليـل هـمـيـن نـقـش اخـتـلاف انـداز احـزاب ، پـايـمال شده است . نهضت مشروطيّت ، نهضت ملّى شدن صنعت نفت و قيام پانزده خرداد 1342، از اين دست بوده اند.

پـس از پـيروزى انقلاب اسلامى نيز احزاب گوناگون سعى كردند تا با اختلاف اندازى مانع تحقق آرمانهاى