نقش احزاب در جريان قيام پانزده خرداد - احزاب و تشکیلات سیاسی در ایران نسخه متنی

حزب توده نيز با استفاده از فرصت به دست آمده به انتشار ننگين نامه هاى مختلف مى پرداخت و در شـرايط بحرانى اقتصاد كشور، كارخانجات معدود ايران را به اعتصاب مى كشاند. با براه انداختن راهپيمائيهاى به ظاهر مسالمت آميز، شهرهاى كشور را به آشوب و نا امنى مى انداخت و با سرعت و جديّت تمام ، سعى مى كرد در نيروهاى نظامى كشور نفوذ كند. اين نفوذ كه صدها تن از نظاميان ساده دل و خوش باور را جذب حزب توده كرده بود، در نهايت پس از انجام كودتاى 28 مـرداد 1332، با اعدام و دستگيرى تعدادى از آنها كه با انتشار تنفرنامه هاى متعدّد در مطبوعات همراه بود، تا حدّى خاتمه يافت . (28)

نقش احزاب در جريان قيام پانزده خرداد

قـيـام پـانـزده خـرداد 1342 در اعـتـراض بـه دستگيرى امام خمينى از سوى رژيم انجام شد. امام خـمـيـنـى در سـخـنـرانـى تـاريـخـى خـود در سـيـزده خـرداد هـمـان سـال ـ مـصـادف بـا روز عـاشـورا ـ به شدّت به رژيم مزدور شاه و رژيم اشغالگر قدس حمله نـمـوده بـودنـد. هـمـان شـب ، حـضـرت امـام از سـوى مـزدوران شـاه دسـتـگـيـر و بـه تـهـران انـتـقال داده شدند. اعتراض مردم قم به اين عمل ننگين رژيم ، از همان شب شروع شد و در فرداى آن روز ـ چـهارده خرداد ـ اوج پيدا كرد. انتشار خبر دستگيرى امام در تهران ، اين شهر را نيز به حـركـت در آورد. تـعـدادى از دانـشـجـويـان ، با تعطيل كلاسها، اعتراض خود را اعلام كردند و با فشردن دست روحانيت متعهد در كنار ساير اقشار مردم در نهضت شركت كردند. بازار و مغازه ها در روز پانزده خرداد تعطيل شد و سيل خروشان جمعيت در خيابانها به راه افتاد.

مـردم عليه رژيم جنايتكار شاه شعار داده حمايت خود را از اسلام اعلام مى كردند و خواستار آزادى امـام بـودنـد. ايـن تـظـاهـرات كـه بـه كشته شدن و مجروح گشتن هزاران نفر و دستگيرى تعداد زيـادى از مـردم توسط مزدوران شاه انجاميد، در روزهاى شانزده و هفده خرداد نيز كم و بيش ادامه يـافـت . پـس از آن نـيـز، بـسـان آتـش زيـر خـاكـسـتـر، جـرقـه هـاى انـقـلاب اسـلامـى را در سال هاى 1356 و 1357 باعث شد. دامنه قيام پانزده خرداد به شهرهاى مختلف ايران ؛ ورامين ، مشهد، قم ، رى ، شيراز و ... نيز كشيده شد.

در مـيـان امـواج دهـها هزار نفرى مردم تظاهر كننده ، (29) چند نفر از اعضاى جبهه ملّى نيز ديـده مـى شدند. آنها بر خلاف تمايل رهبرانشان و به خاطر علائق مذهبى خود در اين قيام شركت كرده بودند. (30) تعدادى ازاعضاى نهضت آزادى به همراه رهبرانشان درتظاهرات شركت كـرده بـودنـد، در روزهـاى بـعـد نـيـز نـهـضـت آزادى چـنـد اطـلاعـيـه در تـجـليـل از قـيـام پـانـزده خـرداد منتشر كرد. اين اقدامات را در واقع بايد مديون تلاش آية اللّه طـالقـانـى در كادر رهبرى نهضت آزادى دانست .

سايراحزاب مطرح نيز ـ جز هياءتهاى مؤ تلفه ـ فعاليت چشمگيرى نداشتند. (31)

نقش احزاب در جريان انقلاب اسلامى ايران

در پـى قيام مردم و روحانيت حوزه علميّه قم در نوزده دى 1356 و گسترش آن به ديگر شهرها و حتى روستاهاى ايران اسلامى ، فصل نوينى از مبارزات مردم مسلمان ما آغاز شد و سرانجام در 22 بـهـمـن 1357 بـه پـيـروزى رسـيـد و انـقـلاب اسـلامـى ايـران شـكـل گـرفـت . در جـريـان ايـن قـيـام و تـظـاهـراتـى كـه در مـدت بـيـش از يـك سـال ادامـه داشـت ، گـروهـهـاى مـخـتـلف چـاره اى جـز هـمـراهـى مـردم نـداشـتـنـد، ليـكـن در هـمـان حال ، احزاب سياسى نقشهاى مختلفى را ايفا مى كردند.

بـعضى از آنان به طور كلى از انقلاب دورى مى جستند. انجمن حجتيه در نيمه شعبان 1357 به رغم دستور امام خمينى مبنى بر اينكه (ملت ايران عزادار است و اين عيد را جشن نمى گيرد.) و در حـالى كـه رژيـم شـاه بـا شـدّت تـمام سعى در هر چه باشكوهتر برگزار كردن جشنهاى نيمه شـعـبـان داشـت ، هـمـگـام بـا رژيـم جـنـايـتـكـار شـاه ، سـخـت در مـقـابـل دسـتـور امـام خـمـيـنـى ايـسـتـاد و در تـهـران و شـهـرسـتانها جشن دلخواه خود را برگزار كرد. (32) حـزب تـوده نـيـز بـا تـغـيـيـر شـعـارهـاى مـردم از (اسـتـقـلال ، آزادى ، جـمهورى اسلامى ) به (استقلال ، آزادى ، عدالت اجتماعى ) در واقع به نفى جمهورى اسلامى مى پرداخت ، آنان همچنين سـعـى مـى كـردند تا از راههاى مختلف ، شعار (نه شرقى ) را از شعار معروف (نه شرقى ، بـه غـربـى ) مـردم ايـران