( وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِى اللّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَّريدٍ ) (58) وبـعـضـى از مـردم كـسـانـى هـسـتـند كه درباره خدا بدون علم و يقين بحث مى كنند و ازهر شيطان سركشى پيروى مى كنند.حـزب تـوده ايـران از بـزرگـتـريـن ومـشـهـورترين احزاب نيم قرن گذشته بود. اين حزب در طـول فـعاليت سياسى خود، همواره در راستاى سياستهاى شوروى سابق حركت كرد و با استفاده از امـكـانـات آن كـشـور، فـعـاليـتـهـاى فـراوانـى را براى ترويج كمونيسم در ايران انجام داد. بـررسـى ايـن حـزب ، بـا پـاسـخ بـه پـرسشهاى : چه زمانى ؟ چه كسانى ؟ چگونه ؟ و چرا؟ صورت مى گيرد.چه زمانى ؟
1 - تـولد:
حـزب تـوده در زمـانـى تـاءسيس شد كه كمونيست هاى ايران چند تجربه ناموفق در تـشـكـيـل حـزب كـمـونيست را پشت سر گذاشته بودند. اولين حزب كمونيست ايران در اواخر جنگ جـهـانـى اوّل در باكو تشكيل شده بود. اين حزب كه خود را با اسم (عدالت ) معرفى مى كرد، قبل از انجام هر كارى ، به علت ترور رئيسش شكست خورد.دومـيـن حـزب كـمـونـيـسـت ايـران ، در تـابـسـتـان 1299 در بـنـدر انـزلى تـشـكـيـل شـد. ايـن حـزب بـا خـيـانـت بـه مـيـرزا كـوچـك ، سـبـب شـكـسـت نـهـضـت جنگل در برابر رضا خان شد.در پـى تـصـويـب قـانـون مـنـع فـعـاليـتـهـاى كـمـونـيـسـتـى در سـال 1310، حـزب كـمـونـيـسـت ايـران بـه فـعـاليـت مـخـفـى پـرداخـت . ولى در سال 1316 لو رفت و 53 نفر از اعضاى فعّال آن دستگير شدند.چـنـد روز پـس از اشـغـال ايران در سال 1320 توسط شوروى و انگليس و تبعيد رضا خان به آفـريقاى جنوبى ، حزب توده ايران به طور رسمى در تاريخ 7/7/1320 به دستور روسها تشكيل شد. (59)
2 - رشـد:
زمـان حـضـور نـظـامى شوروى در ايران ، عيد حزب توده بود. در اين مدت حزب توده گـسـتـرش فـروانـى يـافـت . ليـكـن پـس از خـروج شـوروى از ايـران در سـال 1324 و شـكـسـت كـمـونـيـسـت هـاى جـدايـى طلب آذربايجان از قواى دولت مركزى در همان سـال ، ازاهـمـيـت حـزب توده كاسته شد و با ترور ناموفق شاه معدوم در 15/11/1327 كه به حـزب تـوده نسبت داده شد، رشد حزب متوقف گرديد و سران حزب ، يا فرار كردند، يا دستگير شدند.حـزب تـوده در دوران اقـتـدار دكـتـر مـصـدق ، (سـالهـاى 32 - 1330) دوبـاره فـعـال شـد. مصدّق از گسترش فعاليت حزب توده ابراز خرسندى كرد، زيرا به عقيده او، چنين كـارى مـى تـوانـسـت سـبـب شـود تا آمريكا و انگليس در جريان مذاكرات نفت ، به خاطر ترس از گسترش كمونيسم امتيازات بيشترى به او بدهند.آمـريـكـائيـهـا و انـگليسيها، عدّه اى از اوباش تهران را اجير كردند تا به هوادارى از حزب توده شـعـار دهند. هدف از اين كار، ترساندن مردم مسلمان ايران از گسترش كمونيسم بود. وقتى مردم از گسترش كمونيسم ترسيدند، پشتوانه مردمى حكومت مصدق از بين مى رود و به راحتى با يك كودتا مى شود او را از قدرت به زير آورد. (60) حـكـومـت مـصـدق ، در 28 مـرداد 1332 بـا كودتايى تنظيم شده از سوى (سيا) سرنگون شد. حـزب تـوده سـعى كرد در ارتش نفوذ بيشترى پيدا كند. اين تلاشها، چند ماه بعد، به لو رفتن شـبـكـه نـفـوذى حـزب تـوده در ارتـش مـنجر شد و صدها تن از نفوذى هاى حزب بازداشت شدند. تـعـدادى از آنـان اعـدام شـدند و تعدادى ديگر پس از ابراز تنفّر از حزب توده در روزنامه هاى رسـمـى مـورد عـفـو قـرار گـرفتند. پس از اين جريان رشد حزب متوقف شده و تا زمان پيروزى انقلاب اسلامى ، فعاليت چشمگيرى نداشت .حـزب تـوده ، پس از پيروزى انقلاب اسلامى با تظاهر به پيروى از خط امام از آزادى فعاليت برخوردار شد و رشد قابل توجّهى پيدا كرد. (61)
3 - مرگ :
به دنبال كشف فعّاليّتهاى جاسوسى حزب توده براى شوروى و به تبع آن براى عـراق ، در زمـان