اصول پنجگانه اعتقادی نسخه متنی

بعد از اثبات صفات كمال براى خداوند، به تبيين بعضى از اوصاف حق تعالى مى پردازيم .

1- علم حق تعالى

دانشمندان براى اثبات علم حق تعالى استدلالهاى مختلفى آورده اند، از جمله استدلال زير:

آفريننده يك دستگاه به يقين از تمام ريزه كارى هاى آن آگاهى كامل دارد. آيا مى توان گفت سازنده يك هواپيما از تعداد و چگونگى اجزاء و كار آنها و قوانين حاكم بر آنها بى خبر بوده و يا نويسنده يك دايرة المعارف از محتويات آن بى اطلاع است . هر گاه مصنوعى بر اساس نقشه ، اندازه گيرى ، دقت ، بررسى ، نظم و ترتيب ساخته شود، ما از اين خصوصيات به عالم بودن سازنده آن پى مى بريم . بنابراين ، از اينكه تمام موجودات جهان از اتم تا كهكشان ، طبق نقشه و قوانين منظمى آفريده شده اند، به خوبى مى توانيم دريابيم كه جهان هستى از مبداء دانا و عالمى سرچشمه گرفته است . قرآن مجيد همين دليل را با لطافت خاصى بيان نموده است :

(اَلا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ)(15)

آيا خداوندى كه موجودات را آفريده است ، از خصوصيات آنها آگاه نيست ؟ در حالى كه او از همه دقايق هستى آگاه است .

2- قدرت

از ديگر صفات خداوند، قدرت اوست كه به ملاحظه آن (قادر) خوانده مى شود.

منظور از قادر بودن خداى متعال اين است كه او بر هر كارى كه انجام آن ممكن باشد و محال ذاتى نباشد، توانايى دارد.

يكى از دلايل روشن براى اثبات قدرت نامحدود خداوند، مطالعه و بررسى پديده هاى هستى و صورت بندى ها و رنگ آميزى هاى طبيعت است .

دقت در آفرينش اشياء و حقايقى كه در شگفتى هاى طبيعت و اعماق نفس انسان به وديعه نهاده شده ، بهترين راه جهت اعجاب و حيرت از ميزان توانايى پديدآورنده آنهاست .

بشر، در عين پيشرفتهاى وسيع علمى ، هنوز به درك اسرار درونى خلفت انسان به طور كامل توفيق نيافته و تنها اطلاعات ناقص و كوتاهى نسبت به قسمتى از موجودات نظام هستى به دست آورده است ، ولى كافى است تا آدمى با تمام وجود، بى انتها بودن آن قدرت عظيم را درك كند كه اين همه مخلوقات گوناگون در حجمهاى مختلف از جانوران كوچك تا غول پيكر در اعماق درياها و اقيانوس ها و پرندگان ظريف با بالهاى رنگارنگ و زيبا تا ستارگان درخشان ، خورشيد تابان ، كُرات ، كهكشان ها، سحاب ها و... را پديد آورده است . آيا آفرينش با اين عظمتِ بهت انگيز، از قدرت بى پايان آفريدگار حكايت نمى كند؟ يكى ديگر از راه هاى درك قدرت خداوند، همان فطرت پاك انسانى است ؛ زيرا همان گونه كه فطرت ، انسان را به وجود خداوند رهبرى مى كند، او را به قدرت الهى نيز هدايت مى نمايد.

انسان در مواقع سختى و شدت ، هنگامى كه دستش از علل طبيعى و ظاهرى كوتاه مى شود، ناخودآگاه به كسى متوجه مى گردد كه او را براى رفع گرفتارى و درماندگى ، قادر و توانا مى داند.

از همين راه ، ديگر اوصاف كمال همچون حكمت ، علم ، سميع و بصيربودن و ... براى خداوند ثابت مى گردد.

3- عدل

عدل داراى دو معناى لغوى و اصطلاحى است :

معناى لغوى عدل ، قرار گرفتن هر چيزى در جاى مناسب آن است . اين معنا در كل جهان آفرينش ، منظومه ها، درون اتمها، ساختمان وجود انسان و همه گياهان و جانداران حكم فرماست . پيامبر اكرم (ص ) در همين راستا فرموده است :

(بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّمواتُ وَ الاَْرْضُ )(16)

به عدالت ، آسمانها و زمين برپاست .

مثلا" اگر نيروهاى جاذبه و گريز از مركز كره زمين ، تعادل خود را از دست بدهند و يكى بر ديگرى چيره شود، زمين به طرف خورشيد جذب شده ، آتش گرفته و منهدم مى شود و يا از مدار خود خارج گشته و در فضاى بيكران ، سرگردان و نابود مى گردد.