بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
و به سوى او جمع مى شويد . كلمه " حشر " كه در مورد قيامت به كار برده مى شود معناى " جمع " دارد . سوره حشر را هم كه به اين نام مى خوانديم گفتيم به اعتبار كوچ دسته جمعى است : ( هو الذى اخرج الذين كفروا من اهل الكتاب من ديارهم لاول الحشر )(1). اين آيه مى فرمايد ( خيلى تعبير عجيبى است ) : " ( قل هو الذى ذراكم فى الارض و اليه تحشرون )" اوست كه شما را در زمين پهن كرد و به سوى او جمع مى شويد. كانه بسطى است و قبضى . از ناحيه خدا كه آمده ايد كانه هر بسطى يك قبضى را به دنبال دارد . شما در زمين آفريده شده و پراكنده شده ايد فكر نكرده ايد كه آيا همين است ؟آفريده شده ايد كه پراكنده بشويد ؟مطلب به همين جا پايان مى يابد ؟يا مثل نور خورشيد كه اگر از يك طرف بسط مى شود از طرف ديگر قبض مى شود فرستاده مى شود و آورده مى شود ( يك چنين حالتى ) . بعد از آنكه فرمود فكر كنيد ( يعنى هر كسى كه در نظام عالم فكر كند خدا را مى شناسد و كسى كه خدا را بشناسد و خلق را از ناحيه خدا بداند به حشر ايمان مىآورد نبودن قيامت با بودن خدا و با حكيم بودن خدا سازگار نيست ) مى فرمايد: " قل هو الذى ذراكم فى الارض و اليه تحشرون " اوست[ كه شما را در زمين آفريد و پخش كرد و به سوى او جمع مى شويد ] نه اينكه همين طور خود به خود به حكم يك سلسله علل اتفاقيه و بى غرض و هدف اين حالت پخش صورت گرفته باشد اين پخش كردن براى يك جمع كردن است . 1. حشر . 2