علت حجيت بديهيات - انتظار بشر از دین نسخه متنی

علت حجيت بديهيات

روشن شد که مبناي فرقه «مخطئه»، حق و مبناي فرقه «مصوّبه»، باطل است و نيز تخطئه، حق است و تصويب

باطل. همچنين آنچه که با برهان عقلي يقيني حاصل مي شود، حجّت است؛ ليکن عمده آن است که بدانيم چرا
بديهيات حجّتند؟ بعضي گفته اند: حجّيت بديهي، براي آن است که انسان مطلب بديهي را مي فهمد و از تصديق
نقيض آن عاجز است؛ يعني وقتي براي او ثابت شد که فلان چيز موجود است، ديگر نمي تواند تصديق کند که
نقيض آن هم هست. به بيان ديگر، امور بديهي و امور نظري منتهي به بديهي، چون ما يقين آور است، حجّت است
و

به ديگر سخن، بديهيات به اين دليل حجت است که ما نمي توانيم نقيض آن را تصديق کنيم؛ چون اگر خودش هست،
نمي توان گفت که نقيض آن هم هست.

گاهي به اين تفسير و دليل، نقدي وارد مي کنند و مي گويند: معناي حجيت بديهي، آن است که ما نمي توانيم
نقيض آن را تصديق کنيم؛ ولي صِرف عجز عقل از تصديق نقيض، دليل بر صدق و حقانيت اصل قضيه نيست؛ مثلاً
اگر قضيه اي داشتيم که «الف، باء است» و نتوانستيم تصديق کنيم که «الف، باء نيست»، صرف عجز از تصديق
نقيض، دليل نيست که قضيه«الف، باء است» صادق است و ما را به واقع رسانده است و چون ما را به واقع
رسانده، حجت است. پس، دليل اعتبار و حجّيت قضيه عقلي تام نيست؛ چون يا بايد با برهان عقلي اين قضيه را
ثابت کند که مستلزم دَوْر است يا بايد آن را اصل موضوعي و به عنوان پيش فرض، مفروض بگيريم.