عقل غير مشروب - انتظار بشر از دین نسخه متنی

عقل غير مشروب

عقلي که از منابع اثباتي دين است، در صورتي چشمه جوشان دين خواهد بود که نه از درون و نه از بيرون،
مشوب و آلوده نشود و به تعبير «شيخ انصاري» رحمه الله در « فرائد الاصول»، عقل فطري خالي از «شوائب
اوهام» 1 از منابع اثباتي دين است؛ اما اگر عقل به اوهام شيطان مشوب شود، اعتبار خود را از دست مي دهد.

تمام سعي و تلاش شيطان اين است که اين چشمه معرفتي را با اوهام ببندد؛ زيرا برنامه رسمي شيطان دو کار
است:

1 ـ مغالطه که منطقي ها به علاج آن پرداختند و حکيمان سعي کردند تا آن را شناسايي کنند و به دام آن
نيفتند؛ مغالطه اقسامي دارد که در منطق از آن بحث مي شود.

2 ـ کار ديگر شيطان که بسيار مهم است و علاج آن از حکمت نظري و منطق هم ساخته نيست؛ بلکه فقط از اخلاق و
عرفان عملي ساخته است؛ توضيح اين که شيطان باطل را به صورت حق و نيز زشت را به صورت زيبا جلوه مي دهد و
بد را به صورت خوب معرفي کند؛ زيرا قضايا بر دو قسمند (حق و صادق و باطل و کاذب) و شيطان قضاياي باطل را
به صورت حق جلوه مي دهد تا انسان دچار خطا گردد. در اين فتنه، کوشش شيطان نفوذ در محور انگيزه است و نه
در انديشه؛ يعني سعي مي کند در نيت، اراده، عزم، اخلاص و مانند آن راه يابد يا شهوت و غضب را بر
عقل عملي حاکم گرداند. با توجّه به اين که شيطان در محور انگيزه نفوذ
مي کند تا انسان را به بيراهه بکشاند، رسالت تهذيب نفس و تزکيه روح در اين صحنه روشن مي شود؛ زيرا
تهذيب نفس، زمينه دفع نفوذ شيطان را در انسان فراهم مي کند.

1. فرائد الاصول، ج 1، ص 40.