مبلغان و نهضت خدمت‏رساني

محمود مهدي‏پور

براي بسياري از مبلغان گرامي اين مسئله مورد توجه است كه در سال خدمت رساني، مهمترين خدمات چيست؟ مهمترين اقدام در قلمرو خدمات ديني كدام است؟ و براي موفقيت در ارائه آن چه بايد كرد؟

در تفكر ديني ما، خدمت به بندگان خداوند متعال، خدمت به خدا و اولياي اوست و از عبادات بزرگ شمرده مي‏شود، اگر چه تعبير سعدي را قدري اغراق‏آميز و نادرست مي‏دانيم كه فرموده است: «عبادت بجز خدمت خلق نيست.» ولي مي‏پذيريم كه خدمت به خلق پس از ايمان به خدا و ارتباط با او بزرگترين عبادت است.

در حديث شريف نبوي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله آمده است:

«اَفْضَلُ الاَْعْمالِ بَعْدَ الاْيمانِ بِاللّهِ، التَّوَدُّدُ اِلَي النّاسِ؛1

پس از ايمان به خداوند برترين كارها، [اقدامات دوستانه و] دوستي با مردم است.»

اصولاً ايمان به خدا، بزرگترين پشتوانه فكري براي خدمات صادقانه به بشريت است. ايمان هم انگيزه خدمت است و هم جهت بخش و تعيين كننده اولويتها در انواع خدمات رساني، و هم عامل پايداري در خدمت در برابر همه مشكلات طبيعي و اجتماعي.

در خدمت رساني، هر چه كميت بيشتر و كيفيت صادقانه‏تر و بدون منت و به دور از انگيزه‏هاي غيرالهي باشد، و كار با حفظ شخصيت خدمت پذيران انجام گيرد، ارزش بيشتري پيدا مي‏كند. و اين تنها مؤمنان راستين اند كه به قصد انجام وظيفه الهي و احسان به بشريت و عاشقانه و بدون نيرنگ و فريب، پيدا و پنهان و بي منت و مداوم مي‏توانند به بشريت خدمت كنند. رابطه ايمان و خدمت رابطه‏اي دوسويه و متقابل است؛ ايمان انسان را به خدمت مي‏كشاند و خدمت هم عامل تقويت ايمان است.

خدمت در ايران امروز

در شرائط كنوني كشور ما، علاوه بر دلايل عقلي و نقلي هميشگي بر ضرورت خدمت و خدمت رساني، اين موضوع ابعاد و آثار ديگري يافته است.

خدمت رساني يك فريضه الهي در زندگي اجتماعي است و هميشه مصداق احسان و انفاق و ياري و نصرت و امداد و حمايت از مؤمن و مظلوم و قضاي حوائج مؤمنان است.

هميشه خدمت به ديگران پلكان تقرب و راه كمال انسان است، ولي امروز خدمت رساني و رقابت در خدمات در برابر رقابت در تخريب و توهين و اتلاف و اسراف امكانات در جنگهاي گروهي و جناحي قرار دارد.

امروز خدمت، پاسخ عملي به شعارهاي استكبار جهاني است. امروز خدمت به مردم، پاسداري از آبروي اسلام و مسلماني است. امروز خدمت و رقابت در خدمت، عامل وحدت و وفاق ملي مسلمانان و همه ساكنان ايران اسلامي است. امروز خدمت به مردم نقطه مشترك همه دلسوزان دولت و ملت است.امروز خدمت به مردم بجاي سرگرم كردن و تخريب يكديگر عامل محبوبيت دست اندركاران نظام اسلامي است. امروز خدمت‏رساني، عامل اميدواري و همكاري بيشتر دولت و ملت و مايه تقويت ساختار دروني جامعه اسلامي امروز خدمت‏رساني، عامل اميدواري و همكاري بيشتر دولت و ملت و مايه تقويت ساختار دروني جامعه اسلامي و يأس و نوميدي كفر و نفاق داخلي است.

و يأس و نوميدي كفر و نفاق داخلي است.

هميشه خدمت به مؤمنان، خدمت به خدا و رسول گرامي و پيشوايان بزرگ اسلام است و امروز علاوه بر اين ارزش مثبت و بنيادي خدمت رساني نقش دفاع از تفكر ديني، نظام ديني، و جامعه اسلامي را برعهده دارد. خدمتگزاران راستين هميشه در دنيا و آخرت محترم و مقدس اند ولي امروز كارآيي بيشتري دارند.

معمر بن خلاد از امام كاظم عليه‏السلام نقل مي‏كند كه فرمود:

«اِنَّ للّهِ عِباداً فِي الْاَرضِ يَسْعَوْنَ فِي حَوائِجِ النّاسِ هُمُ الآمِنوُنَ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مَنْ اَدْخَلَ عَلي مُؤْمِنٍ سُروُراً فَرَّحَ اللّهُ قَلْبَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ؛2

خداوند در زمين بندگاني دارد كه در تأمين نيازهاي مردم مي‏كوشند، آنان اند كه روز قيامت در سايه چتر ايمني خدايند، هر كسي مؤمني را شاد سازد خداوند روز قيامت دلش را شاد خواهد كرد.

امروزه گرچه سررشته بسياري از امور در دست كساني است كه كمتر دغدغه ايمان و اخلاق و فلاح و رفاه مسلمين دارند، و برخي مشكل مسلمانان را مشكل خويش نمي‏دانند، اما در عين حال عالمان دين و روحانيون متعهد در بسياري از سطوح جامعه تاثيرگذار و داراي نقشي كارسازاند و به همين دليل، اگر انگيزه‏هاي الهي و معنوي آنان تقويت شود و برنامه ريزي و هماهنگيهاي ضروري برقرار گردد، روحانيت مي‏تواند، صدها برابر به دين و دنياي مردم خدمت كند.

تلقي درست از انواع و ابعاد خدمت و تشخيص اولويتهاي آن در صحنه فعاليتهاي ديني از مهمترين وظايف مبلغان گرامي و همه كساني است كه كمر به خدمت امت اسلامي بسته‏اند و به امور مسلمانان اهتمام مي‏ورزند.

خدمت به مسلمانان و انسانها را در دو بخش مهم مي‏توان ساماندهي كرد.

1. تأمين نيازمنديها؛

2. مقابله با آفات و خطرات.

همه نهادهاي كشاورزي، صنعتي دامپروري و پرورش طيور و شيلات به دليل تأمين و توليد نيازمنديهاي راستين انسانها در قلمرو مواد خوراكي، داراي ارزش و احترام اند.

نهادهاي تجاري و بازرگاني و همه اصناف و پيشه وران، به دليل تسهيل در توزيع و نقل و انتقال توليدات كشاورزي و صنعتي و دامي، در چارچوب خدمت به بشريت و كمك به تامين نيازهاي راستين انسانها محترم و مقبول و مشروع اند.

حفظ جان و مال و آبرو و آزادي فرد و جامعه، عامل پيدايش صدها نهاد اجتماعي و هزاران شغل معقول و مشروع وابسته به اين اهداف ارزشمند شده است.

همه نهادهاي بهداشتي، درماني، نظامي و انتظامي، و بسياري از نهادهاي آموزشي، فرهنگي، مشروعيت و موجوديت خود را در سايه پاسداري از جان و مال و آزادي و آبروي مردم توجيه مي‏كنند.

زندگي اجتماعي اصولاً چيزي جز ارائه خدمات متقابل بين گروههاي متفاوت جامعه نيست، هر چه ارتباط بين انسانها بيشتر و گسترده‏تر و نزديكتر شود، زمينه خدمات بهتر و بيشتري پديد مي‏آيد و صداقت و دقت و نظم بهتر و افزون‏تر را ايجاب مي‏كند.

«جهاني سازي» اگر به معناي ارائه هر چه بهتر و بيشتر و گسترده‏تر خدمات باشد، مطلوب و محبوب كل بشريت است و اگر به معناي استثمار و تحميل و به خدمت گرفتن كل بشريت باشد، چيزي است كه نه مطلوب است و نه مقدور و آرزويي است كه استكبار شرط انصاف و انسانيت اين است كه اگر گل نيستيم خاري در راه نباشيم، اگر غريقي را نجات نمي‏دهيم، كسي را به درون رودخانه پرخروش و دره مرگ آفرين هل ندهيم.

بايد به گور ببرد.

تامين هر كدام از نيازهاي واقعي و فطري انسانها خدمت است و مراقبت و پاسداري از جان و مال و آزادي و استقلال و آبروي مردم در زندگي فردي و اجتماعي در برابر مهاجمان و مخالفان نمونه‏هاي ديگر از خدمات متقابل انسانها به يكديگر است. مجاهدان، خدمتگزاران راستين بشريت‏اند و سازشكاران عامل گستاخي مهاجمان.

توليد و توزيع نيازمنديهاي جامعه بشري خدمت است و ايجاد روحيه مصرف گرايي و بهره‏گيري از زحمات ديگران بدون ارائه خدمات متقابل خيانت به خود و جامعه بشري محسوب مي‏شود. آب رساني و برق رساني، آتش نشاني و گازرساني، مسكن سازي، توليد و توزيع و نگهداري و كنترل سلامت مواد غذايي، خدمات حمل و نقل دريايي و زميني و هوايي، توليد و توزيع پوشاك و امكانات حفظ جان انسانها در برابر سرما و گرما، آموزش حرفه و فن و دانشهاي مربوط به نيازهاي راستين بشريت خدمت است.

اصولاً انسانها نسبت به نيازها و مشكلات ديگران سه حالت دارند:

1. دلسوزي و احساس مسئوليت؛

2. بي تفاوتي و غفلت؛

3. خوشحالي و مسرّت.

به عبارت ديگر، برخي در مسير عبور كاروان بشريت پل مي‏سازند، برخي براي جلوگيري از پيشرفت بشريت، چاه مي‏كنند و برخي نه سنگي از مسير برمي دارند و نه گلي در راه مي‏كارند.

حداقل شرط انصاف و انسانيت اين است كه اگر گل نيستيم خاري در راه نباشيم، اگر غريقي را نجات نمي‏دهيم، كسي را به درون رودخانه پرخروش و دره مرگ آفرين هل ندهيم.

در تفكر ديني ما، هر كس در جامعه خدمات بهتر و بيشتري ارائه دهد، و ميزان كمتري از خدمات ديگران را مصرف كند، ارزشمندتر است.

رسالت مبلغان و عالمان دين پاسداري از ايمان، آگاهي، آزادي، استقلال، اتحاد و همفكري و واقع بيني و آرامش روحي رواني و تعاون و همكاري جامعه بشري است.

اميرالمؤمنين عليه‏السلام متقين را چنين مي‏ستايد: «وَ اَجْسادُهُمْ نَحيفَةٌ وَ حاجاتُهُمْ خَفيفَةٌ؛3 پيكرهاشان لاغر است و نيازهايشان اندك.»

خدمات مبلغان و عالمان دين ابعاد گوناگون دارد، كه در ذيل به بخشي از اين خدمات اشاره مي‏شود:

1. پاسداري از فرهنگ پيامبران؛

2. انتقال معارف وحي به جامعه بشري؛

3. اصلاح تحريف معنوي قرآن و سنت؛

4. مقابله با تلاشهاي شيطاني براي وارونه سازي قرآن و سنت؛

5. اصلاح ديد جامعه نسبت به ارزشهاي الهي؛

6. اصلاح معيارهاي ارزيابي در شناخت حق و باطل؛

7. امر به معروف و نهي از منكر در ابعاد گوناگون اجتماعي؛

8 . اصلاح اخلاقي و بيماريهاي روحي و رواني مردم؛

9. اصلاح ذات البين و تنش‏زدائي در روابط دنياي اسلام.

رسالت مبلغان و عالمان دين پاسداري از ايمان، آگاهي، آزادي، استقلال، اتحاد و همفكري و واقع بيني و آرامش روحي رواني و تعاون و همكاري جامعه بشري است. و بايد ديد در شرايط امروز كداميك از اين گوهرها در خطر قرار دارد و چگونه مي‏توان از آن پاسداري كرد.

هميشه شياطين انسي و جني در كمين اين گوهرهاي گرانبهايند. مهمترين خدمت روحانيت اين است كه نگذارد اين سرمايه‏هاي آسماني به غارت رود و دستخوش تحريف و تخريب قرار گيرد.

اصلاح عقايد بشريت و امت اسلامي، اصلاح عواطف و حب و بغضها درجامعه ديني، اصلاح آمال و آرزوها در زندگي فردي و اجتماعي و اصلاح گفتار و رفتار و نهادها و ساختارهاي تاثيرگذار در زندگي اخروي و دنيوي امت اسلامي، بزرگترين وظيفه روحانيون عموماً و بويژه مبلغان گرامي است.

در سال خدمت رساني بزرگترين وظيفه عالمان در روابط الهي، پاسداري از ايمان و عقايد مردم است و گسترش انديشه توحيدي، و در روابط اجتماعي بزرگترين وظيفه و خدمت مبلغان پاسداري از عدالت و تلاش براي استقرار قسط و عدالت اجتماعي است و اصلاح قانون و قانونگذاران با ترازوي حق و عدل.

«يا اَيُّها الَّذينَ آمَنوُا كُونُوا قَوَّامينَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلّهِ»؛4 «اي كساني كه ايمان آورده‏ايد! كاملاً قيام به عدالت كنيد. براي خدا شهادت دهيد.»

«يا اَيُّها الَّذينَ آمَنوُا كُونُوا قَوَّامينَ لِلّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْط»؛5 «اي كساني كه ايمان آورده‏ايد! همواره براي خدا قيام كنيد و از روي عدالت، گواهي دهيد.»

«توحيد» و «عدالت» عاليترين و جاودانه‏ترين نيازهاي انسانيت است.

در سال نهضت خدمت رساني بايد از حاكميت خدا به جاي حاكميت شيطان بزرگ و كوچك سخن گفت و به جاي نهادهاي بين المللي و استانداردهاي دروغين دموكراسي بايد از عدالت پاسداري كرد.

1. نهج الفصاحه، ك 387.

2. اصول كافي، ج 3، ص 282.

3. نهج البلاغه، خطبه 193.

4. نساء/135.

5. مائده/8.