گفتگو بين مذاهب اولويت دارد

اشاره: خانم امگاردپين، محقق علوم اجتماعي در دانشگاه آخن آلمان است و دربارؤ نژادپرستي، اقليت‏ها و بخصوص زنان اسلامي در اروپا تحقيقاتي دارد. وي كه سالها قبل به اسلام گرويده و مذهب شيعه را براي خود برگزيده است در دومين كنگرؤ احيأ انديشؤ ديني چند روزي مهمان كشورمان بودند و مقالؤ خود را تحت عنوان گفتگوي فرهنگها بيان نمودند.

ايشان اعتقاد دارند جهان اسلام بايد عمق انديشؤ امام‏خميني را موشكافي كند تا بتواند بر اساس نيازهاي فكري خويش از آنها استفاده نمايد. مصاحبه‏اي با اين پژوهشگر آلماني انجام داده‏ايم كه در ذيل به نظر خوانندگان گرامي مي‏رسد.

حضور: يكي از امتيازاتي كه براي زنان در جوامع غربي تبليغ مي‏شود آزادي و مشاركت اجتماعي آنان است، در اين باره توضيح بفرماييد.

خانم امگارد پين: حركت زنان در اروپا از قرن نوزدهم آغاز شد و بيشتر آنها براي تحصيل، براي شركت در انتخابات، براي داشتن شغل و كلاً براي كسب حقوق اجتماعي خود فعاليتهاي گوناگوني انجام داده‏اند. در حال حاضر بسياري از آنان درس مي‏خوانند و كار مي‏كنند. آنها مي‏توانند در انتخابات شركت كنند، داراي حقوق اجتماعي هستند. با اين وجود براي كارهايي كه انجام مي‏دهند نسبت به مردان فقط حدود يك سوم حقوق خود را دريافت مي‏كنند. زنهايي هم هستند كه فقط براي كسب درآمد و مسايل اقتصادي در فعاليتهاي اجتماعي شركت دارند نه به خاطر مسايل سياسي. خيلي‏ها هستند كه براي نوعي ابراز وجود، براي خود استقلالي و خود اتّكايي كار مي‏كنند. بعضي‏ها براي كسب شخصيت اجتماعي، بعضي‏ها براي استفاده از روابط اجتماعي يا رشد و وجهؤ اجتماعي كار مي‏كنند.

حضور: استنباد ما از آنچه دربارؤ جوامع غربي مي‏دانيم. بخصوص كشورهايي مانند آمريكا، آلمان، فرانسه و انگليس، اين است كه زنان عموماً در اين كشورها امنيت اجتماعي و شغلي كافي ندارند و در معرض هوسبازي و سوء رفتار مردان قرار مي‏گيرند، آيا اين موضوع واقعيت دارد؟

امگارد پين: بله، اين طور است. براي زنها مزاحمت ايجاد مي‏شود. در واقع محيط اين‏گونه است. اين جامعه‏غربي است كه از زن مي‏خواهد اين‏گونه باشد. در غرب زنها عموماً خودشان در پي اين هستند كه چگونه رفتار كنند كه بهتر مورد توجه قرار گيرند. آنها اصلاً با زنان ايران قابل مقايسه نيستند. آنها خودشان به جايي رسيده‏اند كه اين‏گونه مي‏پسندند و باعث خوشحالي‏شان هم هست. اگر مردي زني را ببيند كه با وضع آنچناني قدم به محل كارش مي‏گذارد و او عكس‏العمل و توجهي نشان ندهد اين‏گونه وانمود مي‏شود كه آن مرد اين چيزها را درك و احساس نمي‏كند. در حقيقت اين مشكل جامعؤ غربي است. از يك طرف از زن مي‏خواهد كه با آن وضع بيرون بيايد و از طرف ديگر مي‏داند كه چنين وضعي به زيان اجتماع است.

حضور:به نظر مي‏رسد چنين وضع ناهنجاري به علت عدم وجود معنويت در جامعه غربي است.

امگارد پين: بله، آنجا معنويت وجود ندارد، نه فقط در مورد خانمها، بلكه براي مردان هم همين‏طور است.

حضور: گاهي اوقات براي توجيه اوضاع فعلي جوامع غربي به جاي تاييد بحران معنويت به آزادي و مشاركت اجتماعي زنان اشاره مي‏شود. شما هم گفتيد زنها در غرب داراي مشاركت و شخصيت اجتماعي هستند و براي آن تلاش مي‏كنند، لذا به عنوان يك انسان، صاحب شخصيت و حيثيت اجتماعي هستند؛ امّا مي‏بينيم كه براي فروش هر كالايي از صابون و تيغ صورت‏تراشي گرفته تا اتومبيل و خانه و غيره، از وجود جنسي او به عنوان يك ابزار و وسيله حتّي در خدمت پست‏ترين منافع مادي ممكن استفاده مي‏شود. دربارؤ علت اين تعارض چه نظري داريد؟

امگاردپين: در جوامع غربي مذهب رفته‏رفته جايش را به سرمايه‏داري داده است. در واقع بر اثر دوري از مذهب فاصله و در اين جوامع ايجاد شد كه سرمايه‏داري آن را پر كرد و نهايتاً سرمايه‏داري مدرن جايگزين مذهب شده است. طبعاً شخصيت فرد نيز با جامعه‏اش عجين مي‏شود.

حضور: امام خميني دربارؤ مشاركت اجتماعي زنان اعتقاد داشتند نقش زن در جامعه بالاتر از نقش مرد است، زيرا نه تنها خودشان يك قشر فعّال هستند بلكه ساير قشرهاي فعّال را نيز تربيت مي‏كنند و زنها معلم جامعه هستند. اگر اين نظر را با وضعيت زنان در جامعه غربي مقايسه كنيم چه تفاوتهايي وجود دارد؟

امگارد پين: اصلاً نمي‏توان چنين مقايسه‏اي انجام داد، چرا كه وضع زنان در جوامع غربي چيز ديگري است. اين نظر با آنچه در جوامع غربي جريان دارد اساساً قابل مقايسه نيست.

حضور: درباره پوشش اسلامي يا حجاب كه ظاهراً در اروپا بين خانمها طرفداراني هم دارد لاكن هم به عنوان آزادي عليه آن تبليغ مي‏شود و هم مقامات دولتي براي خانمهاي محجبه ممانعتهايي ايجاد مي‏كنند چه نظري داريد؟

امگاردپين: من عقيده‏ام بر اين است كه آنها آزادي را درست و صحيح معني نكرده‏اند و آن را در كمتر پوشاندن خويش مي‏دانند. براي آنها الگوي آزادي بي‏حجابي است. امّا آنها نمي‏توانند ادامه بدهند. اساس قانون غرب بر اين‏گونه آزاديهاست امّا بهتر آن است كه دانش انسان فراتر از اينها باشد. ايده‏آل آن است كه يك حدّ و مرزي معين بين انسانها حاكم باشد. البته در ميان بعضي از آلمانيها استفاده از نوعي پوشش ـ نه مانند حجاب اسلامي ـ وجود دارد كه بهترين روش براي مقابله با مزاحمتهاست. اسلام به انسانها مي‏گويد كه تقوا پيشه كنند و حجاب يك راهكار عملي و قوي براي رهايي از هوسبازيهاست.

حضور: با توجه به اينكه مقالؤ ارسالي شما به كنگرؤ احيأ انديشؤ ديني دربارؤ گفتگوي فرهنگها بود بفرماييد براي معرفي فرهنگ اصيل اسلامي و جلوگيري از توطئه دشمنان در مخدوش نشان دادن اسلام و انقلاب اسلامي چه بايد كرد؟

امگارد پين: زندگي را در ايران خوب كنند تا دشمنان از عملكردشان نااميد شوند .

حضور: چگونه؟

امگارد پين: كودكان را درست پرورش دهند، جوانان را خوب تربيت كنند، به زنان يك جهت و تربيت صحيح بدهند و...

حضور: فكر مي‏كنيد دشمنان انقلاب اسلامي براي مقابله با اسلام ناب بيشتر از چه راهها و شيوه‏هايي استفاده مي‏كنند؟

امگارد پين: آنها از كانالهاي گوناگون در جهت نابودي انقلاب اسلامي تلاش مي‏كنند مانند بسيج كشورهاي همسايه براي براندازي مذهب، تجهيز مالي رسا نه‏هاي جمعي براي تبليغ منفي عليه ايران و انقلاب اسلامي، امّا من فكر مي‏كنم بهتر است ايران در جهت توسعه خودش گام بردارد و تحقيقات خود را در اين زمينه وسيع‏تر و قويتر كند. ايران بايد تلاش كند مذهب، صحت و علم خود را تقويت كند، همچنين بايد مطالعه‏اي عميق‏تر از بطن و عمق جوامع آمريكا و اروپا به عمل آورد و دربارؤ آنها تحقيق كند و تمدن آنها را مورد مطالعه و روانشناسي قرار دهد.

حضور: نقش ساير كشورهاي اسلامي را در ارتباط با نشر اسلام راستين و اتحاد با ايران اسلامي چگونه ارزيابي مي‏كنيد؟

امگارد پين: من فكر مي‏كنم وضعيت سخت و دشواري در سرزمينهاي اسلامي حاكم شده است. اكثر آنان كشورهاي واقعي اسلامي نيستند، هرچند كه اكثريت آنها را مسلمانان تشكيل مي‏دهند. حكومتهاي آنها مانند دانشگاهيانشان نمي‏خواهند مثل ايران كار كنند و آن را يك تكليف بدانند.

به نظر من آنها بايد تاريخشان را تجزيه و تحليل كنند. كشورهاي اسلامي از تاريخ واقعي و حقيقي خود دور مانده‏اند و دچار يك گسيختگي تاريخي شده‏اند. آنها همچنين بايد به تجزيه و تحليل سياست خود بپردازند و از نظر اجتماعي هم خودشان را به طور دقيق و موشكافانه مورد بررسي و نقد قرار دهند. آنها بايستي اساس اسلام را مورد مطالعه قرار دهند. اكثر مسلمانان كه فقط بعضي مسايل اسلامي را تحصيل مي‏كنند و فقط در جهت تجزيه و تحليل آنها برمي‏آيند و تكيه بر يك جنبه دارند، بدون اينكه توجهي به سياست و جنبه‏هاي گوناگون آن داشته باشند اشتباه مي‏كنند.

حضور: شما در مقاله خودتان از گفتگوي ميان فرهنگها سخن گفته و بر آن تاكيد كرده‏ايد، نظر شما دربارؤ گفتگوي ميان مذاهب چيست و چه پيشنهادي داريد؟

امگارد پين: گفتگوي بين مذاهب نتايج خوبي دربرداشته و موفقيت‏آميز بوده است و علاوه بر آن نتايج معين و بهتري داشته. مشكل آن است كه در اين گفتگو مسلمانان نمي‏توانند نسبت به كساني كه فاقد مذهب هستند به صورت صحيحي برخورد نمايند. مسلمانان بايد در اين زمينه نيز كار كنند و داراي يك سنديكا و يا حزب متحّد باشند، من فكر مي‏كنم اين امر يك تكليف مهمي است كه البته بدون توجه به وضعيت كنوني قابل بحث نيست. به هر حال در وضعيت فعلي بايستي از برخوردهاي مذهبي پرهيز كنند و بدين طريق چهره اسلام ناب را بشناسانند، بايد اسلام را فعّال كنند و افراد را به سمت دين بكشانند. بايد گفتگو با اين‏گونه افراد نيز جريان داشته باشد تا آنان به مذهب رو آورند. اين مطالب را من مختص يك كشور مثل ايران نمي‏دانم بلكه به طور كلي و عمومي مطرح مي‏كنم.

به هر حال همان طور كه گفتم گفتگوي بين مذاهب در اولويت بوده ، بهتر و مهمتر از گفتگوي بين فرهنگهاست ولي در درجه بعد گفتگو با بعضي‏ها كه فاقد مذهب هستند لازم است. ما نبايد آنها را رد كنيم و كنار بگذاريم بلكه بايد تلاش كنيم تا آنها به سمت دين گرايش پيدا كنند.

حضور: شما چشم‏انداز احياي دين در قرن آينده را چگونه مي‏بينيد؟

امگاردپين: اين بستگي به عملكرد خود ما دارد. اگر عملكرد ما ضعيف باشد، غيرفعّال باشد، آينده تاريك خواهد بود. امّا اگر عملكردي فعّالانه داشته باشيم مي‏توانيم انسانها را آموزش بدهيم و آنگاه قطعاً آينده‏اي روشن و درخشان خواهيم داشت. بشر به دين نياز دارد و لذا ممكن است به هر ديني از هندوئيسم تا كمونيزم روآورد و ما بايد نظمي موثر ايجاد كنيم و فعّالانه تلاش و كوشش نماييم و شرايطي را فراهم آوريم كه مردم به جاي گرايش به مذاهب انحرافي به اسلام روي آورند. ما بايد بتوانيم نياز به اسلام را احيأ كنيم.

حضور: فيدل كاسترو اخيراً گفته است كه براي سعادت كشورمان بايستي مدلهاي غربي را كنار بگذاريم و مدل قرآني امام‏خميني را بكار گيريم. به نظر شما چگونه مي‏توان اين مدلها را بدست آورد و به صورت صحيح طبق آن عمل كرد؟

امگارد پين: من نمي‏دانم نظر ايشان چه بوده لاكن استنباط خودم اين است كه قرآن حاوي فاكتورهاي زيادي براي سعادتمند شدن است. به عنوان مثال خود من قبل از مسلمان شدن مطالب مفيد و مساعدي را از قرآن دريافت نمودم. اين مطالب داراي اهميّت فوق‏العاده‏اي است، پس مي‏توان از آن براي بسياري از مسايل زندگي استمداد نمود و استعانت جست.

حضور: آيا دربارؤ نظريات امام‏خميني در آلمان كاري صورت گرفته است كه شما آن را بشناسيد؟

امگارد پين: خير، بيان افكار امام در غرب به صورت مستقيم ممكن نيست. دربارؤ امام و انقلاب اسلامي تبليغات منفي زياد است و درباره نظريات ايشان كمتر كار شده. بايد اوّل آنها را توضيح داد.

حضور: نظر شما دربارؤ برگزاري و تداوم كنگرؤ احيأ انديشؤ ديني چيست؟

امگارد پين: اين گنگره را خيلي خوب ارزيابي مي‏كنم، نسبت به كنگرؤ قبلي بهتر بود. مطمئناً تجربه برگزار كنندگان كنگره بيشتر و بهتر شده است. امّا يك ناراحتي كوچكي دارم. البته اين نظر شخصي من است براي بهتر برگزار كردن كنگره درآينده. در پايان هر روز كنگره برخلاف انتظار امكان بحث و تبادل نظر با شركت كنندگان فراهم نبود. البته به صورت مشخص بعد از اتمام برنامه‏هاي روز به پرسشهاي خانمها و آقايان پاسخ مي‏دادم و استقبال هم مي‏كردم امّا اگر اين امكان را كنگره به صورت منظم در اختيار ما قرار مي‏داد با شرايط بهتري مي‏شد دربارؤ مباحث كنگره و مقالات ارائه شده بحث و گفتگو كرد.

حضور: علاوه بر آنچه دربارؤ امكان بحث و تبادل نظر بيان كرديد، در مورد خود برنامه‏هاي كنگره و سخنرانيها چه ارزيابي و پيشنهادي داريد؟

امگارد پين: من فكر مي‏كنم آنچه مهم است در نظر داشتن برنامه‏هاي از پيش تعيين شده و عمل به آن است. اين مسئله بسيار مهم است. غربيها در اين گونه موارد صرفاً به موفقيت‏هاي خودشان اكتفا نمي‏كنند، بلكه به تكاليف و اشتباهاتشان نيز توجه خاص دارند و واقعاً به آن مي‏پردازند.

حضور: از شركت شما در اين مصاحبه سپاسگزاريم.

سوتيترها:

گفتگوي بين مذاهب در اولويت بوده و مهمتر از گفتگوي بين فرهنگهاست.