سامان دهند، هرگز نگران پايانيافتن منابع طبيعت نخواهند بود. خداوند ميفرمايد: هرگاه
مردم ايمان و تقواداشتند، ما درهاي بركات خود را از آسمان و زمين بر آنها ميگشوديم.اينسخن الاهي بر اين واقعيت كه اموري غير مادي چون ايمان وكردار نيك وگناه و
ناسپاسي نيز در شمار اسباب وعلتهاي جهان جاي دارد گواهيميدهد. افزون بر اين، تأثير
برخي از گناهان چون دروغ، خيانت واسراف درفقر، بهويژه درسطح كلان، از طريق علل
مادي نيز قابل تبيين مينمايد. البته درريشهيابي پديدهها توجه به همهي عوامل
ضروري است، براي مثال تهيدستبودن مؤمن به معناي بيتأثير بودن ايمان نيست،
بلكه ممكن است عواملديگري كه در اين فصل مورد اشاره قرار ميگيرد، موجب فقر او
شده باشد. درفصل پاياني كتاب، به تفصيل در اين باره سخن خواهيم گفت.
4. تكدي و اظهار نياز
اسلام بر حفظ شخصيت افراد بسيار تأكيد ميكند و مؤمنان را از هر كاريكه حيثيت انسان را خدشهدار سازد، باز ميدارد. بر همين اساس تكدّي واظهار نياز نزد مردم را منع كرده است.البتّه به مسلمانان و دولت اسلامي نيزسفارش شده كه مراقب وضعيت مردم باشند و
اجازه ندهند گروهي درتنگدستي بهسربرند و ناگزير به تكدّي روي آورند.نكتهي قابل توجه در اين باره، نقش تكدّي در افزايش فقر است؛ زيرابهطور معمول
افرادي كه خود را بدين كار ميآلايند از تلاش دستبرميدارند. به درمان اساسيمشكل
خود نميانديشند؛ حاضرنميشونددشواري كار را تحمّل كنند و در نتيجه روز به روز بر
دامنهيفقرشان افزوده ميشود.
5. ديدگاه غلط نسبت به دنيا و آخرت
گروهي چنان ميپندارند كه نيكبختي دنيا وآخرت جمعشدني نيست و اگربخواهند در جهان ديگر كامياب باشند، بايد در دنيا در فقر و بيچارگيبهسربرند. اينان،بهسبب برداشتهاي
نادرست از مفاهيم پرارزي چون زهد ازدنيا رويگردانده، نعمتهاي آن را بر خود حرام
كردهاند. اين گروه، برخلافتهيدستان ديگر، حتي اگر توانايي مالي داشته باشند از آن
استفاده نميكنند.اين برداشت با سخنان معصومان و سيرهي عملي آنها ناسارگار است. آنبزرگان ميان
بهرهمندي از نعمتهاي اين جهان و جهان ديگر منافاتينميديدند.پندار ديگري كه مردم را در گرداب فقر گرفتار ميسازد،برداشتنادرست از تقدير و تصوّر
نقشنداشتن فرد در سرنوشت خويش است.تفسيرهاي ناروا از مفاهيمي چون تقدير، توكل و
قناعت، به عدم تلاشاقتصادي و در نهايت تنگدستي ميانجامد. ما در فصل آخر، ضمن
بررسي اينشبهات، اثبات ميكنيم كه هيچيك از اين مفاهيم جامعه را سمت
تنگدستينميكشاند.