فقر تحميلي
بسياري از افراد در فقر خود نقشي ندارند. اين پديده بر آنها تحميل شدهاست و آنهاناگزيرند با آن دست و پنجه نرم كنند.البته گروهي در برابر اينعوامل مقاومت ميكنند و
ميكوشندخود را از چنگال آن برهانند؛ وليدستهيي سر تسليم فرود ميآورند و واكنشي جدي
از خود نشان نميدهند.منابع ديني انسان را بهطور جدي به مقاومت در برابر اينگونه
فقر تشويقميكند و كساني را كه، به رغم توانايي، از مقاومت ميپرهيزند، مورد
سرزنشقرار ميدهد. اين منابع توانايان مقاومتگريز را منظلم خوانده، سبب
تقويتستمكاران ميشمارد و در مقابل تلاشكنندگان در برابر فشار ستمگران رامظلوم و
برخوردار از پاداش ميداند. مهمترين عوامل اين نوع فقر عبارتاست از:
الف) عوامل طبيعي
گاه حوادثي رخ ميدهد كه شيرازهي زندگيها را فرو ميپاشد و زمينهسازفقري جانكاه ميشود. مرگ يا معلوليت سرپرست خانواده، زلزله،آتشسوزي، سيل، سرقت و خشكسالي
بخشي از عوامل طبيعي فقر تحميليبهشمار ميآيد. البته برخي از آيات و روايات نشان
ميدهد كه بخشي از اينحوادث نتيجهي كردار انسانهاست و بخشي ديگر براي آزمون و
ايجادزمينهي ارتقاي معنوي آنها طراحي ميشود.بنابراين، نميتوان در
بارهيهمهي اين حوادث يك نوع داوري كرد.
ب) عوامل اقتصادي
مهمترين عوامل پيدايش فقر تحميلي را بايد در عرصهي اقتصادجستوجو كرد؛ وعامل اصلي در بين اين عوامل،نوع روابط اقتصادي حاكمبرجامعه است.روابط ناسالم اقتصادي بر
بسياري از مردم تأثير مينهد، شكافطبقاتي ميان اقليت پردرآمد و اكثريت تهيدست را
فزوني ميبخشد و ممكناست سرانجام اقتصاد كشور را فلج كند؛ براي مثال اجراي اقتصاد
سرمايهداريدر كشورهاي توسعه نيافته ميتواند پيآمدهاي زيانبار در پي داشته
باشد؛پيآمدهايي كه هر يك از عوامل مهم ايجاد وگسترش فقر به شمار ميآيد.بخشي از
اين آثار عبارت است از:
1. توزيع ناعادلانهي ثروت
درجوامعي كه ثروتها و منابع طبيعي، كه بر اساس آيات قرآن كريم برايبهرهبرداري همهي مردم آفريده شده، در اختيار گروههايي خاص قرارميگيرد و بسياري از مردم از
آن بيبهرهاند، فقر فراگير ميشود و بهتدريجفاصلهي طبقاتي فزوني مييابد. هرچند
خصوصيات شخصي طبقات فقير،چون تنبلي، بيكارگي، پايين بودن سطح فرهنگ و برخي از
عوامل ديگراقتصادي و اجتماعي در تهيدستي بيشتر كمدرآمدها مؤثر است؛ ولي در اكثرموارد
سبب اصلي ستم سرمايهداراني است كه تنها به سود خودميانديشند.خداوند ميفرمايد:
«بيترديد خداوند هرگز به مردمان ستمنميكند و خود مردم بر خويشتن ستم روا ميدارند.»
امام صادق (ع) نيز ميفرمايد: آنچه بر سر فقرا، نيازمندان،گرسنگان وبرهنگان ميآيد، همه
در اثر گناه توانگران است.