بحرانها ، چالش ها، راه حل ها نسخه متنی

250

بر پايه جهان بيني اسلامي، هر باور انسان در برزخ و جهان آخرت به شکلي خاص ظهور مي کند و انسان موجودي
است که همواره در حال هجرت از دنيا
به برزخ و از برزخ به آخرت است. در اين ميانه، الحاد و کفر به چهره مار و عقرب ظهور مي کند. اين نشان گر
آن است که انديشه نادرست برابر است با سم کشنده. و پيداست که خداوند انسان ر ا آزاد نمي پسندد تا سم را
برگزيند وخود را هلاک سازد.

چنين کسي، به تعبير قرآن کريم، جان خود را شعله زا مي کند، همان گونه که خورندگان مال حرام در ون خويش
را از آتش سرشار مي سازند. تعبير قرآن در باره اينان چنين است :

اولئک ما يأکلون في بطونهم الا النار.

آنان در جآنها ي خود جز آتش فرو نمي خورند .

روشن است که هرگز خداوند انسان را در ميان بهره برداري از گل و آتش، يا عسل و سم آزاد نمي پسندد. آزادي
تشريعي هرگز در قرآن و فرهنگ اسلامي پذيرفته نشده است.

در بررسي آزادي انتخاب راه، بايد ميان آزادي تکويني و تشريعي فرق نهاد. آزادي تکويني به اين معناست
که در نظام آفرينش، انتخاب راه و عقيده اجبار پذير نيست. اصولا ً دين مجموعه اي از اعتقادات ويژه است
که هرگز نمي توان آنها را برکسي تحميل کرد. اگر اصول و مبادي ديانت براي کسي حاصل نشود، دين نيز به
قلمرو جانش پاي نمي نهد.

از اين رو، قرآن کريم مي فرمايد :

لا اکراه في الدين .

اجباري در پذيرش دين وجود ندارد .

گذشته از اين، آزادي تکويني به اين معناست که انسان در انجام هيچ کاري بي اختيار و ناچار نيست، همان
گونه که رها و يله نيز نيست. به بيان علمي، جهان آفرينش نه در انحصار « جبر » است و نه در سلطه « تفويض
».

اما از اين آزادي تکويني نمي توان چنين برداشت کرد که انسان در مرحله تشريع و انتخاب عقيده بتواند به
هر سو که خواست ميل کند و خداوند بدين
ميل او ارج نهد ! هرگز چنين نيست.