اصل مساوات و برابرى - نظام سیاسی اجتماعی اسلام نسخه متنی

براساس بينش اوّل ، حقوق و آزادى انسانها از طبيعت و فطرت انسان و جامعه سرچشمه مى گيرد، در حـالى كـه نـظـريـه دوّم ايـن حـقـوق را مجموعه مقرراتى مى داند كه از طرف خود افراد بشر وضع مى شود و با توجه به زمان و مكان متغير است ..(191)

در بـيـنـش اسـلامـى ، انـسـان خـليـفـه خـداسـت (192) و حـق آزادى و اخـتياراو محفوظ و غير قـابـل سـلب اسـت . از نـظـر اسـلام ، ارزش انـسـان و بـهـره مـنـدى او از حـقـوق و آزاديـهـا بـدان دليل است كه خداوند اين حق را به او اعطا كرده است .

بـطـور اجـمـال ، بـايـد بـگـويـيـم ايـن حـقـوق از طـرف خـداونـد مـتـعـال به بندگان اعطا شده است و هيچ كس حق ندارد نسبت به آنها تجاوز كند، حتى خود شخص نيز نمى تواند حيات ، كرامت ، و آزادى خود را محدود يا از بين ببرد. قرآن كريم در مورد اعطاى كرامت به انسانها مى فرمايد:

(وَلَقـَدْ كـَرَّمـْنـا بَنى آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فىِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلىَ كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً).(193)

و ما فرزندان آدم را بسيار گرامى داشتيم و آنها را به مركب خشكى و دريا سوار كرديم و از هر نـوع غـذاى لذيـذ و پـاكـيـزه روزى داديـم و بـر بـسـيـارى از مخلوقات خود برترى و فضيلت بزرگ بخشيديم .

حـق حـيـات ، آزادى و كـرامـت انـسانى ، منشاء حقوق ديگرى براى او شده و اصولى اساسى را در زنـدگـى اجـتـمـاعـى بـنـيـان نـهـاده اسـت كـه عـبـارتـنـد از : اصـل مـسـاوات و بـرابرى ، اصل امنيت ، آزاديهاى اساسى ، حق دادخواهى ، حق آموزش و پرورش و حقوق اجتماعى و اقتصادى .

اصل مساوات و برابرى

بـشـريت در طول تاريخ ، گرفتار سنتهاى غلط اجتماعى بوده كه براساس شخصيت قبيلگى ، ثروت ، زبان ، نژاد، رنگ و غيره امتيازاتى براى برخى انسانها نسبت به ديگران ايجاد كرده است و منشاء جنگ و تجاوز و استعماربرخى نسبت به برخى ديگر شده است .

بـا آنكه افراد از لحاظ استعداد و كششهاى روحى متفاوتند، ولى اسلام آن را مايه تبعيض و ملاك برترى نمى داند و اصل مساوات و برابرى را به عنوان نخستين پايه نظام اجتماعى ضرورى مى داند.

بطور كلى ، مساوات داراى سه جنبه است كه اسلام نيز بدان تاءكيد بسيار دارد:

# مساوات در اصل انسانيت

# مساوات در حقوق و تكاليف

# مساوات در برابر قانون .(194)

1 ـ مساوات در اصل انسانيت

عوامل گوناگون طبيعى و جغرافيايى از قبيل : آب و هوا، تغذيه ، وراثت ، شرايط زندگى و ... مـمـكـن اسـت افـراد بـشـر را از لحـاظ رنـگ ، زبـان ، نـژاد، ثـروت ، شـغـل و عـقـايـد سـيـاسـى و مـذهـبى متفاوت سازد، ولى در (حقيقت و ذات انسانيت ) آنها تاءثيرى ندارد.

قرآن كريم در مورد خلقت انسانها از نفس واحد مى فرمايد:

(يـااَيُّهـَاالنـّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذى خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوَجَها وَبَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثيراً وَ نِساءً).(195)

اى مـردم ، از خـدايـى كـه شـما را از يك پدر ومادر آفريد و از آنها نسلهاى بعدى را پديد آورد، بپرهيزيد.

و نيز مى فرمايد:

(يـا اَيُّهـَاالنـّاسُ اِنـّا خـَلَقـْنـاكـُمْ مـِنْ ذَكَرٍ وَ اُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوبًا وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَاللّهِ اَتْقيكُمْ).(196)

اى مـردم ما شما را از يك پدر و مادر آفريديم و شما را ملتها و قبيله هايى مختلف قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد، گرامى ترين شما نزد خدا، پرهيزكارترين شماست .

پيامبر گرامى اسلام (ص ) همواره بر اين مطالب تاءكيد داشته ، مى فرمايد:

(لَيْسَ لِعَرَبى عَلى عَجَمى فَضْلٌ اِلاّ بِالتَّقْوى ).(197)