بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
با آمدن آل‌بويه به عراق تشيع در بغداد رشد چشمگيري يافت. عالمان زيادي ازبلاد مختلف به بغداد كه مركزيت داشت مهاجرت كرده وبه كار رواج آثار شيعي‌پرداختند. شيخ محمد بن يعقوب كليني (م 329) كه در اصل در ري وقم تحصيل‌كرده بود، بيست سال پاياني عمر خويش را در بغداد سپري كرد. وي يادداشتهاي‌خود در آنجا منظم كرده كتاب عظيم الكافي را تأليف نمود. به‌طور يقين اومي‌بايست در آنجا پايگاه مهمي مي‌داشته تا بتواند چنين كار سترگي را به انجام‌برساند.در ايران، مهم‌ترين مركز شيعه از قرن دوم به اين سو، شهر قم بود. در اين شهر،شمار زيادي از محدثان وعالمان شيعه بودند كه در قرن سوم وچهارم به ري وبغدادنيز رفت وشد داشتند. نام صدها تن از راويان اخبار شيعي كه قمي هستند، در منابع‌رجالي شيعه ضبط شده است. بسياري از آنان كه از خاندان اشعري بودند، صاحب‌كتاب وتأليف در مسائل حديثي، فقهي، تاريخي وجغرافيايي بوده‌اند.يكي از عالمان بزرگ شيعه اين عهد قم، ابوالقاسم جعفر بن محمد معروف به‌ابن‌قولِوَيْه قمي (م 369) است كه كتاب كامل الزيارات او برجاي مانده است. از ديگرعالمان اين عهد قم، علي بن الحسين معروف به ابن‌بابوَيْه قمي است كه هنوز مرقدوي در شهر قم، مورد اعتناي اهالي اين شهر است.فرزند وي ابوجعفر محمد بن علي معروف به شيخ صدوق (م 381)برجسته‌ترين محدث شيعي روزگار خويش است. او سخت مورد اعتناي بويهيان‌ري بوده وهم آنان وي را از قم به ري دعوت كردند. صدوق پس از آمدن به ري، به‌شهرهاي زيادي سفر كرد وبا رهبران و عالمان جوامع كوچك شيعه در آن شهرهاملاقات كرد. او بارها براي زيارت امام رضا عليه‌السلام به مشهد سفر كرد ومدت‌هادر آن شهر ونيشابور ماند.شيخ صدوق همچنين به سرخس، مروالروذ، بلخ، سمرقند، ايلاق ، فرغانه،وبرخي ديگر از شهرهاي ماوراءالنهر نيز براي شنيدن حديث وتقويت ايمان‌شيعيان سفر كرد. در ماوراءالنهر بود كه براي رفع نگراني شيعيان در باره وجودحضرت مهدي(ع) كتاب با ارزش كمال‌الدين و تمام‌النعمه را نگاشت.
مكتب قم ومكتب بغداد
درباره تشيع، يك نكته دانستني در اين دهه‌ها آن است كه اساسا دو مكتب مهم براي‌تشيع از نظر منطقه‌اي وجود داشت. مكتب قم كه خلاصه در شيخ صدوق (م 381)شد وپس از آن رو به افول رفت. دوم مكتب بغداد كه تا زمان حضور امامان‌عليهم‌السلام از رهبري آنان بهره‌مند شدند. پس از آن تحت سرپرستي نايبان‌چهارگانه امام زمان(ع) قرار گرفتند. اين افراد عبارت بودند از: عثمان بن سعيد سَمّان،محمد بن عثمان بن سعيد، ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي و علي بن محمد سَمُري.دوران رياست اين چهار نفر را غيبت صغرا مي‌نامند كه تا سال 329 به درازا كشيد.پس از آن رهبري جامعه شيعه به دست عالمان و فقيهان و چهره‌هاي برجسته شيعه‌در بغداد افتاد. يكي از مهم‌ترين خاندان‌هاي شيعه اين شهر، خاندان نوبختي بود كه‌در علم و سياست، زبدگي و شهرت داشتند.ويژگي عمده مكتب قم، اخبارگرايي بود كه در عين حال، از فرقه‌گرايي‌وافراطي‌گري ـ غلّو ـ به مقدار زيادي دور بود. عمده تأليفات علماي قم، به صورت‌كتاب حديث بود ودر عين حال كه بر اساس احاديث اهل بيت از تشبيه وعقايدنادرست نسبت به خداوند دور بودند، اما با استدلال عقلي نيز ميانه‌اي نداشتند. درحقيقت آنها اعتقادات عقلي خود را از متن روايات امامان عليهم‌السلام برمي‌گرفتند.در برابر، شيعيان‌ِ مكتب بغداد، از زمان هشام بن حكم ـ معاصر امام صادق وكاظم(ع) ـ وبعد از آن، به گرايش عقلي علاقه بيش‌تري نشان دادند. البته‌غلوّگرايي، فرقه‌گرايي
لطفا منتظر باشید ...
