بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
وانحراف فكري در شيعيان بغداد وجود داشت.نتايج مكتب حديثي قم، توسط شيخ كليني (م 329) به بغداد برده شد. البته دربغداد نيز مكتب حديثي وجود داشت وميراثي از كتابهايي كه اصحاب امامانعليهمالسلام تأليف كرده بودند، در اختيار شيعيان بود. محصول مكتب بغداد، درشيخ مفيد (م413) تبلور يافت. وي عالمي اهل بحث و مناظره وتا حدود زياديعقلگرا ودر عين حال ضد معتزلي بود. او آثار زيادي در علم كلام شيعي ونيز فقهشيعه تأليف كرد. او همچنين آثاري در تاريخ اسلام وزندگي امامان دارد كه بسيار باارزش است.بهترين شاگرد شيخِ مفيد، سيدمرتضي معروف به علم الهدي (م 436) است كه ازمتكلمان وعالمان برجسته دنياي اسلام به شمار ميآيد. وي در بيشتر علوماسلامي صاحب نظر بود ودر هر زمينه كتابهاي مهمي تأليف كرد كه در همهاعصار مورد توجه عالمان شيعه و غير شيعه قرار داشت. كتاب الشافي في الامامه او درچهار جلد، از بهترين كتابهايي است كه درباره امامت از نظرگاه شيعه نوشته شده است.مهمترين شاگرد سيد مرتضي، شيخ طوسي (م 460) است كه دانش او جمع كاملميان مكتب حديثي قم ومكتب عقلي بغداد است. وي از يك سو محدث واز سويديگر فقيه، متكلم ومفسّر بود. كتابِ مهم تفسيري او التبيان في تفسيرالقرآن و كتابِفقهيش المبسوط والنهايه است. او رسالههاي بيشماري در علوم مختلف اسلامينوشته است.از قرن سوم تا پنجم، هزاران عنوان كتاب از سوي مؤلفان شيعه نوشته شد كهيكي از شاگردان شيخ طوسي با نام نجاشي، فهرست آن كتابها ومؤلفان آنها را دركتاب رجال خود آورد. نام بسياري از اين كتابها را ابن نديم نيز در كتاب الفهرستخود آورده است.
تشيع آلبويه
به تشيع آل بويه باز گرديم. آلبويه در طبرستان به اسلام گرويده بودند. با توجه بهگرايش شيعي آنها، ميتوان گفت اسلام آنها به دست علويان بوده است. زماني كهفعاليت نظامي خود را آغاز كردند، تشيعِ خود را آشكار نكردند. اكنون محققانبرآنند كه آلبويه، از آغاز بر مذهب تشيع زيدي بودهاند؛ اما بعدها به تشيع اماميگرويدند.دلايل زيادي وجود دارد كه اين مطلب را تأييد ميكند.زماني كه معزالدوله در بغداد بود، يك عالم علوي با نام ابوعبدالله داعي (محمد)به عنوان رهبر غير رسمي در كنار وي بود؛ اما روشن نيست چرا اين شخص در سال353 از بغداد گريخت وبه ديلم وطبرستان رفت ودر آنجا ياران فراواني يافتوضمن جنگي با يكي از فرماندهان وشمگير، نيروهاي زياري را به شكستكشاند.بعدها نيز كار وي پيشرفت چشمگيري داشت. ممكن است، او كهعالميزيدي بوده، با گرايش معزالدوله به مذهب امامي، نتوانسته باشد در كنارويبماند.معزالدوله با استقرار در بغداد، فعاليتهاي شيعي خود را آغاز كرد. شروع كارشيعي او با فرماني بود كه وي در سال 351 صادر كرد. ابناثير مينويسد:در ربيع الثاني اين ماه، شيعيان بغداد به دستور معزالدوله، متني را در همه مساجدنوشتند. اين متن چنين بود: خداوند معاويه را لعنت كند. ولعنت كند كسي كه فدكرا كه حق فاطمه بود غصب كرد، ولعنت كند كسي كه مانع از دفن امام حسنعليهالسلام در كنار قبر جدش شد، وكسي كه ابوذر را تبعيد كرد وكسي كه عباسرا داخل در شورا (يِ شش نفره) نكرد.شب هنگام برخي از اهل سنت آن نوشتهها را محو كردند. اين بار معزالدوله بهتوصيه وزير قدرتمندش ابومحمد مهلّبي دستور داد تا تنها بنويسند: لعن اللهالظالمين لا´ل محمد؛ در ادامه نام معاويه را نيز نوشتند.