بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
دانسته شد. گفتني است كه افزون بر درس، مجلس وعظي در اين‌مدارس وجود داشت كه مردمان به‌طور آزاد در آنها مشاركت مي‌كردند.بناي مدرسه نظاميه بغداد از سال 457 در كنار رود دجله آغاز شد. زميني بامساحت بسيار زياد وساختماني زيبا كه تا قرن‌ها بعد از آن سرپا بود وتني چند ازمورخان قرن ششم وهشتم از بناي بزرگ وزيباي آن ياد كرده‌اند. مدرسه مزبور درطي دو سال ساخته شد ونام خواجه نظام‌الملك بر تارك آن حك گرديد. او دويست‌هزار دينار براي بناي آن خرج كرد وسالانه پانزده هزار دينار مخارج آن مدرسه ازجمله شهريه دانش‌پژوهان بود كه از خزانه نظام‌الملك يا موقوفاتي كه وي معين‌كرده بود، پرداخت مي‌شد.افتتاح رسمي نظاميه بغداد در ذي‌قعده سال 459 با حضور شماري از علماي‌بزرگ بغداد بود. در اين مدرسه، افزون بر محلي براي تدريس ووعظ، كتابخانه‌بزرگي نيز وجود داشت كه كتاب‌هاي زيادي براي آن خريداري شده ويا توسط‌مردم به خواجه اهدا شده بود.گذشت كه مدرسه نظاميه، تقريبا در انحصار عالمان شافعي مذهب بود. در آنجاهر كسي برخلاف عقايد اهل سنت، آن هم مذهب‌ِ شافعي واشعري سخني مي‌گفت،اخراج مي‌شد. يكي از عالمان اديب شيعه كه به صورتي در آن مدرسه نفوذ كرده‌وبه‌تدريس ادبيات مشغول بود، با اندك اشارتي به اعتقادات خود، از مدرسه اخراج‌شد. در عين حال، نظاميه بغداد، شور وشوقي بزرگ براي تحصيل در ميان‌مردم‌ايجاد كرد؛ به‌ويژه كه در آن كمك هزينه‌اي نيز براي دانش‌پژوهان پرداخت‌مي‌شد.نظاميه بغداد تا قرن‌ها برپا بود ويك بار نيز آتش‌سوزي بزرگي در آن پديد آمد كه‌خوشبختانه كتابخانه آن محفوظ ماند. مدرسه مزبور در قرون بعد نيز در اختيارنوادگان نظام‌الملك قرار داشت. اين مدرسه در سال 681 توسط عطاملك جويني‌ـنويسنده كتاب تاريخ جهانگشاي ـ تجديد بنا شد. مدرسه نظاميه بغداد تا سال 727 كه‌ابن‌بطوطه از آن ديدن كرده، سرپابوده است.نظاميه تنها در بغداد نبود، بلكه به صورت سلسله مدارس زنجيره‌اي بود كه دربسياري از شهرهاي آباد آن روزگار تأسيس شد. در نظاميه بغداد، بسياري از عالمان‌برجسته آن روز عالم اسلام تدريس مي‌كردند. نظاميه اصفهان نيز در اختيار خاندان‌خُجَنْدي بود كه رهبري شافعيان شهر را بر عهده داشتند. صدرالدين خُجَندي استادنظاميه، آن اندازه شهرت داشت كه نظاميه اين شهر را صدريه مي‌ناميدند. درآمدموقوفات اين مدرسه را ـ سالانه ـ ده هزار دينار نوشته‌اند. در مرو، طوس، بلخ،هرات، بصره وموصل نيز مدارسي با نام نظاميه وجود داشت.يكي ديگر از مدارس مهم نظاميه، نظاميه شهر نيشابور بوده است. در فرماني ازسلطان سنجر، براي تعيين خواجه محيي‌الدين محمد بن يحيي به عنوان مدرس اين‌مدرسه، از مدرسه نظاميه با تعبير «مشهورترين مدارس جهان و عزيزترين بقاع‌طلبه علم» ياد شده است. گفتني است كه بر اساس همين فرمان، چنين به دست‌مي‌آيد كه در چنين حكمي، يك عالم برجسته، نه تنها به عنوان مدرس، بلكه به‌عنوان سرپرست مدرسه تعيين مي‌شده است. در آن حكم آمده است:واجب ديديم بل كه عين فرض دانستيم بعد از استخاره از حضرت عزّت الهي،مدرسه نظاميه كه مشهورترين مدارس جهان و عزيزترين بقاع طلبه علم است، به‌محيي الدين سپردن و منصب تدريس كه اشرف المناصب است، به وي ارزاني‌داشتن و مصالح فقها و مدرسه و اوقاف و ترتيب هرچه بدان مضاف است‌ومنسوب در عهده علم و عفت و ديانت او كردن.
لطفا منتظر باشید ...
