بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
كه معروفست وديگر تطوُّع، وسجده شكرپس‌ِ هر نماز واجب دارند وسورت‌ها، كه در او آيت سجده است، نخوانند تا دونوع سجده جمع نشود: سجده نماز وسجده تلاوت. وقربان پيش از نماز عيد كنندبه روز اضحي. وفقّاع ـ آبجو ـ را همچون مِي‌ْ حرام دارند.از ديگر متون فارسي درباره ملل ونحل، كتاب تبصره العوام في معرفه مقالات الانام‌است. مؤلف اين كتاب شناخته شده نيست؛ اما روشن است كه اثري كهن درباره‌اديان ومذاهب از اواخر قرن ششم مي‌باشد. نويسنده كتاب، بر مذهب شيعه اماميه‌بوده‌است.
اهل سنت در دوران سجلوقي
بيش‌تر مردم‌ِ ايران در دوره سلجوقي، بر مذهب اهل سنت بودند. تنها مردمان‌شهرهاي قم، كاشان، آوه، ورامين وشمار فراواني از ساكنان طبرستان، ري، اهوازوبخش‌هايي از خراسان مانند سبزوار، بر مذهب شيعه بودند.در اين دوران، سنيان بر مذاهب مختلفي بودند. بخشي از اختلافات‌ِ آنها در زمينه‌مسائل‌اعتقادي وكلامي بود. در اين باره، سنيان به چند گروه مهم تقسيم‌مي‌شدند:گروهي از آنها به مُشَبّهه وسَلَفي معروف بودند. اينان، همان اهل حديث بودند كه‌بارها در اين كتاب از آنها ياد كرده‌ايم. عقايد آنها در باب‌ِ توحيد، نقطه مقابل عقايدمعتزله بود وبه جبريّه شهرت داشتند. اينان در شهرهاي اصفهان، همدان، آذربايجان‌وبسياري از نقاط ديگر زندگي مي‌كردند. عبدالجليل اصفهان و آذربايجان را تختگاه‌اهل سنت دانسته است.در برابر جبريّه، معتزله بودند. مرام‌ِ اينان، بيش از آن كه به درد عامه مردم بخورد،به كار چهره‌هاي فرهنگي جامعه مي‌آمد. در حقيقت، فهميدن ديدگاه‌هاي آنها براي‌عوام مردم دشوار بود و به همين دليل، جز در برخي از مناطق، نفوذ چنداني به‌دست‌نياوردند.با آمدن سلجوقيان، گرايش مُشبّهي تا حدود زيادي به سوي اعتدال تغيير كرد؛زيرا تركان، حنفياني بودند كه برخي معتزلي و برخي مذهب ماتُريدي داشتند. اين‌نحله مذهبي كه در سمرقند و حوالي آن پيروان زيادي داشت، و تركان‌ْ طرفدار آن‌بودند، تا اندازه‌اي، حد مياني معتزله و اهل حديث بود. البته اينان نيز ماننداهل‌حديث ديدن خداوند را در بهشت روا مي‌شمردند.در يك رساله اعتقادنامه كه در حضور سلطان سنجر به سال 535 در سمرقندنوشته شد، عقايد صحيح، همين عقايد ماتريدي اعلام گرديد. در بخشي از آن متن‌ِكوتاه آمده است:و ديدار خداوند تعالي جائز است در عقل، و واجب است به نقل... و ديده شودخداي تعالي نه در مكان، و نه در جهت، و نه به مقابله با اتصال شعاع، يا ثبوت‌مسافت ميان بيننده و ديده شده. بينند مر خداي را عزوجل بي‌چون و بي‌چگونه...و خداي تعالي آفريننده اعمال بندگان است، آنچ‌ِ كفر است و آنچ‌ِ ايمان است و آنچ‌ِطاعت است و آنچ‌ِ عصيان است... و مر بندگان را افعال است اختياري، كه بدان‌ثواب يابند و بدان عقوبت كرده شوند. و آنچ‌ِ نيكوست به رضاي خداي تعالي‌است و آنچه زشتست نه به رضاي خداي تعالي است. و همه به خداي تعالي‌حوالت كردن و فعل بنده ناديدن، مذهب جبريان است و همه به بنده اضافت‌كردن و از خداي تعالي تقدير و تخليق ناديدن مذهب معتزليان است و بنده را فعل‌گفتن و از خداي تعالي مشيّت و آفريدن ديدن مذهب سنيان است.گرايش ماتريدي در برابر تفكر اشعري دوامي نياورد و از ميان رفت.
لطفا منتظر باشید ...
