بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
مختلف ماوراءالنهر وايران حفظ كرد. از آن جمله محمد بن كرّام ـ يا كرام،بدون تشديد ـ سيستاني نيشابوري (م 255) است كه بنيادگذار مذهب كراميه‌مي‌باشد. مذهب كراميه براي قرن‌ها، به رغم دشمني فراوان سنيان اهل حديثي‌ِخراسان با آن، مذهب‌ِ بسياري از مردمان آن خطّه وساير مناطق بود. اين مذهب‌بيش‌تر گرايش عرفاني داشت وبعدها خانقاه‌هايي را در دنياي اسلام پديد آورد.صوفيان كرّامي مذهب، نقش مهمي در رشد اسلام در نقاط دوردست ماوراءالنهروخوارزم داشته‌اند. نوشته‌اند كه تنها به دست اسحاق بن مَحْمشاد كرامي، پنج هزارنفر اسلام آوردند. گفتني است كه كراميه نيز از گرايش‌هاي انحرافي بي‌بهره نبوده‌وبيش‌تر حزبي وگروهي مي‌انديشيدند وبه داشتن عقايدي چون تشبيه در مسأله‌توحيد متهم بودند.دانش اسلامي در نيشابور، در قرن سوم، به‌ويژه قرن چهارم، بسيار گسترده شد.تاريخي كه در قرن چهارم براي اين شهر نوشته شد، نام نزديك به سه هزار تن ازعالمان اين شهر را در بر داشته است. مؤلف اين كتاب عالم برجسته نيشابوري‌محمد بن عبدالله معروف به حاكم نيشابوري (321 ـ 405) است. حاكم آثار حديثي‌چندي نيز نگاشت كه مهم‌ترين آنها، كتاب المستدرك است كه تكميل دو كتاب‌حديثي معروف بخاري ومسلم‌ِ پيشگفته است.وي از علاقمندان به اميرمؤمنان عليه السلام وبرخلاف اهل سنت آن روزگاروزمان ما، از دشمنان سرسخت معاويه بود. وي مقام امام را برتر از همه صحابه‌مي‌دانست. همو كتابي نيز با نام مفاخر الرضا درباره حضرت علي بن موسي الرضاعليه السلام نوشت.
عالمان شيعه در خراسان
خراسان مركز تسنن بود؛ زيرا طاهريان وبعدها صفاريان وبه‌ويژه سامانيان، سخت‌از اين مذهب دفاع مي‌كردند. بعدها، در اوايل قرن چهارم، درگيري سامانيان با آل‌بويه در مركز ايران، بر سختگيري سامانيان در تسنن افزود؛ زيرا كه آل‌بويه‌گرايش‌هاي شيعي داشتند.با اين حال، از زمان طاهريان وپس از آن، به روزگارسامانيان، جوامع شيعي كوچكي در شهرهاي مختلف خراسان مانند نيشابور،سمرقند، كش ونقاط ديگر وجود داشت.يكي از دانشمندان برجسته شيعه نيشابور در قرن سوم، فضل بن شاذان‌نيشابوري (م 260) است كه مقبره وي تا روزگار ما در اين شهر برجاي مانده است.وي چند ده تأليف داشته كه متأسفانه بسياري از آنها از ميان رفته است. يكي از آثاربرجاي مانده او كتاب الايضاح است كه در آن روايات اهل سنت را در مسائل مختلف‌نقد كرده است. وي روزگار سامانيان را درك نكرد وهمان گونه كه پيش‌تر اشاره‌كرديم، در حكومت طاهريان نيز مبغوض واقع شد. حضور چهره‌هايي مانند فضل‌بن شاذان، نشان مي‌دهد كه حوزه علمي شيعه در خراسان بسيار غني و پرباربوده‌است.از ديگر عالمان برجسته شيعه در ماوراءالنهر، محمد بن مسعود تميمي معروف‌به عيّاشي است كه در اواخر قرن سوم مي‌زيست. وي در آغاز بر مذهب سنت بود؛اما بعدها به تشيع گرويد. او ميراث پدريش را كه سيصد هزار دينار بود در راه علم‌صرف كرد وخانه‌اش در حكم مسجد ومدرسه شده بود. هر اتاق وي به كاري‌علمي از قبيل استنساخ كتاب‌ها ومقابله آنها اختصاص يافته وهرگاه، مملو ازجمعيت بود. ابن نديم نوشته است كه او از فقيهان شيعه وعالم برجسته زمانش بوده‌وكتاب‌هايش در خراسان جايگاه برجسته‌اي داشته است. از ميان آثارش، تنها كتاب‌تفسير او برجاي مانده است.شاگرد مشهور او محمد بن عمر بن عبدالعزيز كشّي است كه در نيمه قرن‌چهارم‌مي‌زيسته است. وي كتاب بزرگي به نام معرفه الرجال در شرح حال‌اصحاب‌ائمه‌اطهار عليهم السلام وعالمان وراويان شيعه داشته كه گزيده‌آن‌بانام‌اختيارمعرفه‌الرجال برجاي
لطفا منتظر باشید ...
