لطفا منتظر باشید ...
حديث سلامت جان
حديث زندگي سال 4، ش6، بهمن واسفند 1383 ـ ش م21 حمزه كريم خاني
ص: 86 ـ 87
در جستجوي انسان سالم
ارائ تعريف جامعي از سلامت رواني ومشخص كردن الگويي براي سلامت روحي ـ رواني از طريق تجربي، چنان غامض وپيچيده است كه باعث گشته برخي از روان شناسان، قائل به عدم وجود«سلامت كامل رواني» و «الگوي سالم رواني» شوند.روان كاوان، از جمله روان شناساني هستند كه قائل اند هر فردي درجه و ميزاني از بيماري رواني را با خود دارد؛ يعني از ديدگاه آنان در بحث روان انسان، «سالم» به معناي مطلق كلمه وجود ندارد.اين تعبير، اگر انسان را صرفاً محصول محيط بدانيم، از آن جا كه اولاً محيطي صد درصد سالم به عنوان الگو نداريم و ثانياً هر فرد به ميزان وحدّ خاصّي از ملاك هاي اجتماع خود فاصله دارد، مي تواند صحيح باشد؛ ولي وقتي براي سلامت انسان، الگويي خارج از اجتماع بيابيم وهمچنين او را تنها محصول اجتماع نپنداريم، بلكه براي او اصول غريزي وطبيعي در نظر بگيريم ورشد شخصيت وي را بر اساس آن اصول ، تعيين و تعريف نماييم، در اين صورت، سلامت رواني معنا مي يابد و الگوي انسان سالم نيز وجود خواهد داشت.از ديدگاه اسلامي، انساني كه خودآگاهانه، با تمامي هستي ارتباطي زنده و پويا ومتكامل دارد، انساني از لحاظ رواني «سالم» است. از ديگاه اسلام، عالي ترين الگوي انسان هاي سالم، انبياي الهي و امامان معصوم (عليه
السلام) هستند. آنان مظهر سلامت روح وروان اند و خودآگاهانه ترين، پوياترين و متكامل ترين رابطه را با كل هستي دارند، و ساير انسان ها به ميزان نزديكي و تقرب به ملاك هاي سلامت رواني اي كه آن بزرگواران،
مشخص و تعريف و عرضه نموده اند، از سلامت رواني برخوردار خوهند بود.اگر چه در متون اسلامي ملاك هاي سلامت روان به شكلي مدوّن با معنايي كه مراد ماست، مكتوب نگشته
است، ليكن با توجه به ارزش ها وجهتگيري هاي اسلام دربار قلب سليم (سالم) و سلامت روح و نيز آسايش و سعادت واقعي انسان، سعي كرده ايم تا با بهره گيري از سخنان پيشوايان اسلام، به ضرورت توجه به سلامت جان و نيز آثار و فوايد بي شمار اين نوع از سلامت بپردازيم:
ضرورت توجه به سلامت جان
در احاديث پيشوايان معصوم ما، تأكيدات فراواني به سلامت قلب (دل) شده است؛ چرا كه در ساي سلامت قلب است كه اعمال و رفتار انسان، نيكو خواهد شد وانسان، خود به خود، در مسير سعادت و تعالي گام برخواهد داشت.امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «جايگاه دل نسبت به بدن، همچون جايگاه امام و پيشواست به مردم».پيامبر اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) در اين باره مي فرمايد: «هرگاه دل انسان پاك شود، بدنش نيز پاك مي گردد (رفتارهاي ناپسند از او سر مي زند)».نيز مي فرمايد: «در انسان، پاره گوشتي است كه اگر سالم و درست باشد، ديگر بدنش به وسيل آن، سالم مي شود و هرگاه آن بيمار شود، ساير بدنش بيمار و تباه مي گردد. آن پاره گوشت دل است».و نيز مي فرمايد: «قلب، پادشاهي است كه سپاهياني دارد. هرگاه پادشاه، شايسته باشد، سپاهيانش شايسته مي شوند و هرگاه پادشاه، فاسد شود، سپاهيانش نيز به فساد و تباهي كشيده مي شوند».اين تشبيه ها جملگي حكايت از اهميت قلب و ضرورت توجه به سلامتي آن دارد.امام باقر (عليه السلام) مي فرمايد: «هيچ دانشي چون سلامت جويي نيست و هيچ سلامتي چون سلامت دل نيست». ره سپردن به سوي خدا با قلب
امام جواد (عليه السلام) مي فرمايد: «ره سپردن به سوي خداوند متعال با دل ها، رساننده تر است از به رنج افكندن اعضاي بدن با اعمال».پيامبر خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) مي فرمايد: «خداوند متعال به چهره ها ودارايي هاي شما نمي نگرد، بلكه به دل ها و كرده هاي شما مي نگرد».امير مؤمنان (عليه السلام) هم مي فرمايد: «خداوند به لطف و رحمت خود، ما و شما را از كساني قرار دهد كه با دل خويش به سوي منزلگاه هاي نيكوكاران ره مي سپارند».هم اين احاديث شريف، بيانگر يك نكت بسيار مهم است كه اگر قلب و دل آدمي از سلامت لازم برخوردار باشد، مسير رسيدن به تكامل را بهتر و سريع تر خواهد پيمود.
راهي به سلامت جان
در احاديث، راه هاي متنوعي براي دستيابي به سلامت قلب مطرح شده است كه در اين جا تنها به برخي از انها اشاره خواهيم كرد. گفتني است برخي از راه كارها در قالب ويژگي هاي قلب سالم بيان شده است كه تلاش براي رسيدن به آنها، انسان را به مقصود خواهد رساند:1 ـ رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) در پاسخ به اين سؤالي كه: «مقصود از قلب سليم (سالم) ياد شده در قرآن چيست؟» فرمود: «قلب سليم، دينداري به دور از شك وخواسته هاي نفس و [نيز] عمل بدون شهرت طلبي وخودنمايي است».2 ـ امام صادق (عليه السلام) فرمود: «دل سالم، دلي است كه پروردگارش را ملاقات كند در حالي كه احد ي جز او را در خود نداشته باشد وهر دلي در آن شرك يا شك باشد، رو به نابودي است».3 ـ امام علي (عليه السلام) فرمود: «از دل سالم، جز قصد راست و درست سر نمي زند».4 ـ امام علي (عليه السلام) مي فرمايد: «دلت براي تو سالم نخواهد شد، مگر آن گاه كه براي مؤمنان هما را بپسندي كه براي خود مي پسندي».5 ـ امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: «سالم ترين دلها ، دلي است كه از ترديدها پاك باشد».6 ـ حضرت مسيح (عليه السلام) مي فرمايد: «دل ها اگر شهوت ها آنها را از هم ندرند وطمع، آلوده شان نسازد و نعمت و برخورداري، آنها را سخت (قَسي) نگرداند، به زودي ظرف هاي حكمت خواهند شد».7 ـ حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايد: «هركس دوستدار آسايش وسلامت روح است، بايد بي اعتنايي به
دنيا را برگزيند».8 ـ امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «آسايش و سلامت، در خُرسندي (قناعت) و يقين است و غم و اندوه در شك و ناخُرسندي (آزمندي)».9 ـ امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «كسي كه نيّت درست داشته باشد، قلب سليم دارد؛ زيرا پاك وسالم
بودن دل از خواست هاي نفساني، نيّت را در هم كارها براي خدا حاصل مي گردانَد. خداوند متعال مي فرمايد: روزي كه مال و فرزندان [و هيچ چيز ديگري] سودي نمي دهد، مگر آن كه كسي دلي سالم به سوي خدا بياورد [سور شعرا، آيه 87 ـ 89]».10 ـ امام باقر (عليه السلام) مي فرمايد: «دل، تا زماني كه به حق نرسيده است، پيوسته از جاي خود تا حنجره
مي آيد و برمي گردد و چون به حق رسيد، به آرامش و قرار مي رسد».
بيماري هاي جان
اگر انسان بخواهد از قلب و روح سالمي برخوردار باشد تا بتواند در زندگي، مسير كمال را بدون توقف بپيمايد، نه تنها بايد به عواملي كه سبب تقويت سلامتي دل وجان او مي شود، توجّه كند، بلكه بايد از عواملي كه سبب بيماري قلب او مي شوند نيز جدّاً برحذر باشد. اين عوامل در سخنان معصومان (عليه السلام) متعدد است كه در اين جا تنها به برخي از آنها اشاره مي كنيم:حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايد: «هيچ دردي براي دل ها، درد آورتر از نگاه نيست».امام باقر (عليه السلام) مي فرمايد: «براي دل، چيزي تباه كننده تر از گناه نيست؛ زيرا دل، مرتكب گناه مي شود و بر اثر مداومت برآن، گناه بر وي چيره مي گردد و سرنگونش مي كند».امام علي (عليه السلام) مي فرمايد: «از مجادله وستيزه كردن بپرهيزيد؛ زيرا اين دو كار، دل ها را نسبت به
برادران، بيمار مي كنند و از أنها نفاق مي رويد».امام علي (عليه السلام) همچنين فرموده است: «بدترين چيزي كه در دل ها افكنده شده، خيانت است».
