الكفاية في علم الرّواية - نگاهی به منابع حدیث شناسی نسخه متنی

و در نهايت كتاب را با فهرست منابع مراجع، نامهاي استادان مؤلف، اعلام، احاديث، اشعار، امثال و... به پايان برده است. محقق اين كتاب، در تحقيق، تعليق و عرضه شايسته كتاب رنج گراني را متحمّل شده است، و كوشيده، تا كتابي منقّح و پرثمر عرضه كند. او با پانوشتها و تلاشهاي خود ارزش كتاب را دوچندان نموده است. بجا و شايسته است كه، كساني كه دست به تحقيق كتابي مي زنند از اين نمونه هاي عالي درس بگيرند و آثار گرانسنگ عالمان سلف را كه محصول يك عمر تلاش آن بزرگواران است تباه نسازند.

بگذريم... كه اين رشته سَرِ دراز دارد.

مؤلف آن

قاضي، ابومحمد، حسن بن عبدالرحمان بن خلّاد رامهرمزي، محدّث، شاعر و نويسنده اي پرتوان و نيك نگار بوده است. ابي نديم، او را به حُسن تأليف و زيبائي تصنيف ستوده است. وي براي فراگرفتن دانش و جمع آوري حديث محضر بيش از دويست تن از محدّثان و مشايخ را درك نموده و از آنها حديث فرا گرفت.

رامهرمزي، مردي پركار و در نگارش توانمند بوده است، آثار مختلفي از خود بجاي نهاده، كه گويا بجز كتاب: «المحدّث...» كتاب ديگري از وي نشر نيافته است. مرحوم سيدمحسن امين، در كتاب گرانقدر اعيان الشيعه، شرح حال تفصيلي وي را آورده، و از برخي آثار و روابط وي شيعه بودن او را استظهار كرده است. رامهرمزي به سال /360، جهان را بدرود گفت.(25)

الكفاية في علم الرّواية

پس از رامهرمزي، و حاكم نيشابوري، خطيب بغدادي، وارد ميدان نگارش در دانش دراية و حديث شناسي شد، و با تأليف «الكفاية» و «الجامع» اين دانش را به كمال رساند. مؤلفان و محققانِ پس از وي از اين دو اثر بهره برده و تحقيقات و تأليفاتشان را بر پايه كتابها و پژوهشهاي وي استوار ساخته اند. خطيب بغدادي در اين كتاب از جايگاه سنّت در فرهنگ اسلامي، تقسيم خبر و حديث، اصطلاحات محدّثان در احاديث آغاز كرده و با ابحاث گوناگون مربوط به اين فن، بحث را ادامه داده است.

او در «الکفاية» از قوانين اين علم و در «الجامع» از آداب راوي، سامع و مسائل مربوط به آن، آنسان گسترده و تحقيقي بحث كرده كه عالمي پراطلّاع چون ابن جحر سخن ابن نقطه را تصديق كرد كه گفته بود:

«محدّثان بعد از خطيب بر سَرِخوانِ دانش و کتابهاي خطيب نشسته‌اند.»

«الجامع»، گويا هنوز بچاپ نرسيده است، امّا «الکفاية» ابتداء در حيدرآباد به سال 1357 هجري با تصحيح و تحقيق چاپ شده است با مؤخره اي در شرح حال، آثار، و مشايخ خطيب بغدادي، و پس از آن در مصر، با مقدمه اي پيرامون، سنّت، لزوم عمل به آن مسائل ديگر و نيز شرح حال مؤلف، با مراجعه و تحقيق دو تن از محققان مصري. ولي با اندك تحقيق معلوم مي شود كه چاپ مصر، بجز همين مقدمه و تجديد چاپ، چيز شايسته اي افزون بر چاپ حيدرآباد ندارد.