گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد نسخه متنی

نيست . همين اندازه مى دانيم كه دانشمند بزرگى همچون شيخ ابوعلى طبرسى ( متوفى به سال 548 ه . ق ) كه از معروفترين مؤلفان شيعه و نويسنده تفسيرى در ده جلد است در مشهد توطن داشته و مراتب علمى را در اين شهر پيموده است . و اين خود قرينه اى حتمى است بر اين كه اوضاع علمى اين شهر نيز پابپاى اوضاع شهرى و عمرانى آن ترقى و پيشرفت مى كرده و علما و فضلاى نام آورى در آن تربيت مى شده اند . ابن بطوطه در توصيفى كه از بقعه امام على بن موسى ( ع ) مى كند از مدرسه و مسجدى كه در كنار آن بوده ياد مى نمايد . ( 1 ) بنابراين در سال 734 ه . ق كه سال ديدار ابن بطوطه از خراسان است شهر مشهد داراى مدرسه اى بوده كه گويا اكنون نشانى از آن نيست . و اين نيز قرينه ديگرى است بر وجود حوزه علميه در آن روزگار . قرينه ديگرى كه وجود حوزه علميه را پيش از قرن دهم مسلم و حتمى مى سازد دو مدرسه پريزاد و دو در است كه اولى همزمان با بناى مسجد جامع گوهرشاد ( در حدود سال 821 ه . ق ) و دومى در سال 843 ه . ق بنا گرديده است . البته نبايد فراموش كرد كه محيط علمى مشهد نيز به تبع محيط اجتماعى و سياسى پيرو مذهب تسنن بوده و روش علمى فقها و علما در مسائل فقه و اصول و كلام و تفسير با روش حوزه هاى علمى شيعه تفاوت و مغايرت داشته است . و شايد طريقه اى كه شيخ طبرسى نامبرده در تفسير مجمع البيان پيموده ( يعنى نقل اقوال مفسران عامه در ذيل بيشتر آيات ) خود نشانه حكومت طرز فكر سنى بر حوزه علميه مشهد باشد .

1 - ترجمه رحله ابن بطوطه ص 396 .