گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد نسخه متنی

فقط مبادى و مقدمات را در مشهد طى كرده بودند و پس از مراجعت به مشهد هم از اين عده علماى معروف جمعى بر اثر وسعت روزافزون شهر و ازدياد نفوس آن به امور شرعى و انجام وظايف اجتماعى سرگرم شده و فقط شماره معدودى به كار تدريس و اداره حوزه اشتغال يافته اند . بنابر توصيفى كه فريزر سياح انگليسى ( تقريبا در ميانه سالهاى 1826 و 1828 ميلادى اواسط قرن 13 ه . ق به مشهد آمده ) از حوزه علميه و وضع مدارس اين شهر مى كند ( 1 ) به نظر مى رسد كه حوزه در آن روزگار چندان رونقى نداشته و عدد طلاب و محصلين به نسبت تعداد علماى شهر اندك بوده است . به گفته فريزر تعداد طلاب مشهد كه در چهارده مدرسه سكونت داشته اند حداكثر 500 نفر بوده است در حالى كه عده علماى اين شهر به گفته مسيو كنولى كه تقريبا در همان اوان به مشهد آمده ( سال 1823 ميلادى ) در حدود 100 نفر بوده است . ( 2 ) معروفترين عالم روحانى مشهد در اوايل اين قرن ميرزا مهدى شهيد است كه در خراسان به عنوان شهيد ثالث معروف مى باشد . وى علاوه بر رياست روحانى و نفوذ و اقتدار عمومى در مشهد شهرت علمى فراوانى در همه شهرهاى ايران داشته و از علماى بزرگ شيعه به شمار مى آمده است . وى در محضر اكابر علماى نجف مراتب عالى علمى را پيموده و پس از مراجعت به مشهد به وظايف روحانى و اداره حوزه علميه و امامت نماز جمعه اشتغال يافته و عاقبت در سال 1218 ه . ق به دست نادر ميرزاى افشارى شهيد گشته است .

1 - مطلع الشمس جلد 2 ص 25 - 29 . 2 - مطلع الشمس جلد 2 ص 38 .