گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد نسخه متنی

سابق مطرح نيست باز عامل عدم رشد حوزه مشهد و اوليت نيافتن آن معلول تشكيل حوزه قم است با امتيازات خاص آن حوزه مانند : سابقه تاريخى علمى و مذهبى آن و اختصاصى كه از قرنهاى اوليه اسلام به گروه شيعيان داشته و مركز محدثان شيعه بوده و پديده هجرت و اقامت مرحوم آية الله حائرى و سپس مرحوم آية الله بروجردى در آن و بالاخره ارتباط تام و نزديكى آن به مركز . عامل ديگرى كه در عدم تشكيل يك حوزه درجه اول در مشهد از زمانى نزديك به دوران صفويه تا اواخر حكومت آن سلسله تأثير تمام داشته ناامنى اين شهر از لحاظ مجاورت با قبايل ازبك و افغان بوده است . شواهد تاريخى فراوان نشان مى دهد كه حمله ازبكان به مشهد - كه علاوه بر عامل اصلى يعنى چپاولگرى و تأمين زندگى از راه غارت انگيزه مذهبى نيز داشته - تا سالها پس از تشكيل سلسله شيعى مذهب صفوى ادامه داشته و ازبكان با تعصب شديد ضدشيعى گاه و بيگاه به اين شهر حمله آورده و جان و مال و ناموس مردم بى پناه و دور از مركز آن را در معرض يغماگرى قرار مى داده اند . صاحب كتاب زينة المجالس ( 1 ) كه در سال 1004 ه . ق يعنى در اوايل سلطنت شاه عباس كبير و در دوره مجد و ترقى حكومت صفوى تاليف كتاب خود را شروع كرده پس از آنكه از آبادى مشهد در زمان خاقان مغفور ( يعنى شاه طهماسب اول ) ياد مى كند مى نويسد([ : اما در اين ايام كه به تصرف حشم ازبك درآمده خرابى تمام به حال آن راه يافته]) . . . ( 2 ) .

1 ـ مير مجدالدين محمد .

2 ـ فصل دوم از جزو نهم كه در احوال بلاد ربع مسكون است در ذيل كلمه طوس .