* 1. خاستگاه پلوراليزم* وجود اديان و مكاتب مختلف در جوامع بشري، بستر كنش وواكنشهاي مختلفي شده است. مخالفان انديشههاي ديني ضمن انكارحقانيت تمامي اديان، معتقدند اديان محصول تخيل موهوم، تعصب وافكار موروثي و يا جهل است. پيروان هر دين نوعاً نگرش انحصارانگاري (E clusivism) از دين خوددارند؛ يعني معتقدند كه تمام حقيقت منحصر به دين آنان است، و سايراديان خارج از گسترهي حقيقت و محكوم به بطلان و ضلالت است: كلحزب بمالديهم فرحون اين نوع بينش و طرز تلقي از ديگران، زمينهي تقابل و روياروييجوامع انساني را در دل خود ميپروراند. اما به دليل عدم ارتباطنزديك و تنگاتنگ و عدم نياز جدي جوامع پيشين به يكديگر، دامنهيتقابل و برخورد چندان فراگير نشد. با مرور زمان و شناخت و احساس نيازبيشتر جوامع از يكديگر است كه باب گفت و گو و ديالوگ بين اديانگشوده ميشود و پيروان اديان مختلف يكديگر را به سوي يك زندگيمسالمتآميز ـ هر چند از باب اضطرار ـ فراميخوانند.