* گفتار اول* * جايگاه فلسفي نيروي انساني در رابطه با طبيعت(سلطه انسان بر جهان طبيعت)*
در تدبير تكويني و اداره واقعي جهان ماده، انسان جايگاهي فعال واثرگذار دارد. طبيعت با انسان و نيازهايش بيگانه نيست. آنچه نياز انسان رابرميآورد، در طبيعت و قدرت چيرگي بر طبيعت در انسان به وديعت نهادهشده است. امام علي(ع) درباره اين قدرت انسان ميفرمايد: واِنَّ الارضَ الّتي تحملكم والسماء الّتي تظِلُّكم مطيعتان لربكم و ماأصبحتاتجودان لكم ببركتهما تَوَجُّعاً لكم ولا'زلفه اليكم ولالخير ترجونه منكم ولكنأمرتا بمنافِعكم فاطاعتا وأقيمتا علي حدود مصالحِكم فقامتا؛ بدانيد زمينيكه شما را بر پشت خود ميبرد و آسماني كه بر شما سايه ميگسترد،پروردگار شما را فرمان بردارند؛ و بركت آن دو بر شما نه از راهدلسوزي است و نه به خاطر جستن نزديكي و نه به اميد خيري است كهاز شما دارند؛ بلكه به سود شما مأمور شدند و گردن نهادند و برايمصلحت شما برپاشان داشتند و ايستادند. انسان چنان آفريده نشده است كه بر قسمتي از طبيعت تسلط يابد و بخشيديگر از تيررس