بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
قواعد و نرمهاي اجتماعي كه در راستاي تأمين نيازها وارزشهاي جامعه قرار ميگيرند، بخشي از فرهنگ جامعه را پديد ميآورند.رفتار كاري در جامعه قاعده و نرم دارد. اگر اين قاعده و نرم، كار مفيد باشد ياكار مفيد در سطح جامعه، شيوه تأمين نيازهاي مختلف جسمي، روحي واجتماعي شناخته شده باشد، فرهنگ كار و تلاش به طور مثبت شكل گرفتهاست. در مقابل اگر از روش بيكاري يا كار غيرمفيد يا زيان آور تأمين نيازشود، فرهنگ مناسب كار شكل نگرفته است؛ به عبارت ديگر، هر گاه قاعده ونظم كاري جامعه بر اساس كار سازنده و همراه با دقت و پشتكار شكل گيرد ـبه گونهاي كه كار با مشخصات فوق، جايگاه هنجاري داشته باشد و تخلف ازآن، ناهنجاري به شمار آيد يا در سطح روابط اجتماعي، كار با ويژگيهايمثبت آن تأمين كننده موقعيت و احترام و عزت نفس تلقي شود ـ عنوان ارزشاجتماعي مييابد. در اين موقعيت، كار مفيد و همراه با دقت و ابتكار به حوزه«فرهنگ» وارد ميشود و فرهنگ مناسب كار و بهرهوري كار شكل ميگيرد. بنابراين، چنانچه كار مفيد با بهرهوري بالا در سطح وسيع در بين اكثر افرادجامعه گسترش يابد و به «هنجار» تبديل شود ـ به طوري كه بيشتر افراد جامعهخود را به پيروي از آن موظف بدانند و عدم پيروي از آن به گونهايغيرمستقيم با روشهاي دروني كنترل و سرزنش شود ـ و از سوي ديگر، يكارزش تلقي گردد و مردم فعاليت و تلاش را خوب بدانند نه عار و ننگ، بهطور طبيعي فرهنگ مناسب كار تحقق مييابد و كاركرد مثبت خود را درزمينه تأمين نيازهاي اساسي جامعه آشكار ميسازد؛ زيرا «هنجار» و «ارزش»دو عنصر اساسي فرهنگ به شمار ميآيند.
* هنجارآفريني (تبديل پديده رفتاري به هنجار)* براي تبديل يك پديده رفتاري به «هنجار» بايد بين آورنده هنجار ومخاطبان و اعضاي جامعه و آن پديده رابطه مثبت وجود داشته باشد. آورندههنجار بايد از سوي اعضاي جامعه پذيرفته شده باشد و هنجاري كه ميآوردمورد نياز جامعه باشد تا با استقبال روبهرو شود. در اين موقعيت، آن پديدهرفتاري به سرعت به هنجار تبديل ميگردد. براين اساس، اگر نسبت رفتار و گفتار امام علي(ع) درباره كار و تلاشمفيد و منظم به جامعه رسانده شود، جامعه به طور طبيعي آن را به عنوان«هنجار» و «ارزش» ميپذيرد. آگاهي اعضاي جامعه از گفتار و رفتار امام علي(ع) درباره كار مفيد، انواعكار، بهرهوري كار، نظم كاري و ديگر چالشهاي فرهنگ كاري كه جامعه باآن دست به گريبان است، بهترين زمينه تبديل اين گفتار و رفتار به هنجار وارزش به شمار ميآيد؛ البته بدان شرط كه روح زمان در اين سنن كارسازدميده شود و پيام رسانان در ابلاغ اين سنن به حساسيتهاي زمانه توجه كنند.
* سنت رفتاري امام علي(ع)* شيوه عملي آن حضرت اشتغال به اصل كار مفيد بود و شكل كار برايشاهميت نداشت. گروهي چنان ميپندارند كه كار انسان براي خود با موقعيتاجتماعياش سازگار است؛ ولي كار در برابر دستمزد با جايگاه اجتماعياشمنافات دارد. اين پندار با سيره عملي امام(ع) مخالف است. جامعه بايد هر كارمفيد و سازندهاي را داراي عزت و احترام اجتماعي بداند و هيچ كارسازندهاي را با موقعيت و جايگاه اجتماعي افراد ناسازگار نشمارد.امامعلي(ع) گاه خود به كارگري تن ميداد و روزگار ميگذراند. جُعتُ يوماً بالمدينه جوعاً شديداً فخرجت اطلب العَمَل في عوالي المدينه فاذاانا بامرأه قد جَمَعتْ مَدَراً فظَنَنْتُها تريد بلَّه فَأتيتها فقاطَعتها عليه: كلّ ذنوبِعلي تَمْرَه، فَمدَدْتُ ستّه عشر ذَنوباً حتي مَجَلَتْ يداي ثم اتيت الماء