لطفا منتظر باشید ...
14 - تحدى و اعجاز قرآن
كـفـار مـكه و قتى كه با دعوت پيامبر (ص ) و كلام الهى روبه رو شدند , يا از استماع آن خوددارى مى كردند و ديگران را هم بازمى داشتند ( فصلت , 26 ) يا مى گفتند اين جز سخن انسان نيست .( مدثر , 25 ) يا مى گفتند اگر مى خواستيم همانند اين مى گفتيم .اين جز افسانه هاى پيشينيان [ اساطيرالاولين ] نيست .( انفال , 31 ) در اينجاست كه خداوند تحدى مى فرمايد.يـعـنـى از منكران و معاندان مى خواهد كه اگر قرآن را غير و حيانى و غير الهى مى دانند نظيرىبـراى آن بـياورند ( طور , 33 ـ 34 ) همچنين : يا مى گويند اين [ قرآن ] را برساخته است بگو
اگـر راست مى گوييد ده سوره برساخته همانند آن بياوريد , و هركسى را كه مى توانيد , در برابر
خـداونـد , بـه يارى بخوانيد , آنگاه اگر از عهده پاسخ شما بر نيامدند , بدانيد كه آن به علم الهى
نازل شده است ..( هود , آيات 13 و 14 ) و سرانجام مى فرمايد : و اگر از آنچه بر بنده خويش
فرو فرستاده ايم , شك داريد , اگر راست مى گوييد سوره اى همانند آن بياوريد , و از ياورانتان در
برابر خداوند يارى بخواهيد.ولـى اگـر چـنين نكرديد - كه هرگز نخواهيد كرد - از آتشى كه هيزم آن انسان و سنگ است , و
براى كافران آماده شده است , بترسيد .( بقره , 23 ـ 24 ) .( نيز ـ اسراء , 88 ) و اين تحدى عام است .يـعـنـى خـطـاب بـه همه انسانها اعم از همعصران پيامبر (ص ) و اعم از عربها و همه ادوار و همه
سرزمينهاست .در عصر نزديك به عصر رسالت و قرون بعدى , عده اى از جمله مسيلمه كذاب , در مقام معارضه با
قـرآن برآمده اند و فقط كلماتى سست پيوند , بدون معناى بلند يا حتى معناى عادى , كه نه نظير
قرآن است , و نه نظير كلام متعارف , چيزهايى سر هم بندى كرده اند.و بدينسان معجزه بودن قرآن تحقق يافته است .زيـرا مـعـجـزه عبارت است از امرى خارق العاده كه مقرون به تحدى و مصون از معارضه باشد و
خداوند آن را به دست پيامبرانش ظاهر سازد كه دليل بر صدق رسالت آنان باشد.و مـشـركـان عرب , براى ابراز مخالفت با پيامبر (ص ) دهها جنگ به راه انداختند و سالها خود و
جـامعه را گرفتار بحران كردند كه امرى بسيار شاق بود , ولى نتوانستند به راه ساده تر كه آوردن
نظير قرآن و لذا ابطال دعوى حقانيت آن بود , نرفتند .( التمهيد , محمد هادى معرفت , 4/16 ).در مـعناى اعجاز قرآن چند وجه گفته اند :1 ) فصاحت شگرف و بلاغت بيمانند كه نظير و بديلى
ندارد [ نظريه اعجاز زبانى ].2 ) موسيقى و آهنگ آن .3 ) بيمانندى معارف و تعاليم قرآن .4 ) تشريعات آن كه موافق فطرت و عقل سليم است و سعادت دو جهانى دربردارد.5 ) براهين آن قاطع و داراى فصل الخطاب است .6 ) مشتمل بر اخبار غيبى است , چه غيب مربوط به گذشته , چه آينده .7 ) مشتمل بر اشارات علمى بر اسرار آفرينش است .8 ) اسـتـقـامت بيان دارد و خالى از تناقض و اختلاف است , با آنكه در هنگامه حوادث بسيار و در
طول بيست و سه سال نازل شده است .9 ) قـول بـه اينكه خداوند دلها و همتهاى مخالفان را از آوردن نظير قرآن , منصرف داشته است [
نظريه صرفه ].مـعجزات پيامبران پيشين بيشتر حسى بوده است , ولى قرآن كه معجزه الهى و معجزه جاودانه و
مستمر اسلام و پيامبر اسلام (ص ) محسوب مى گردد , معجزه اى عقلى - علمى ( فرهنگى ) است .به گفته اى مشهور معجزه هر پيامبرى مناسب با پيشرفتهاى زمانه اش بوده است , و چون در عصر
پـيـامبر ما (ص ) , شعر و ادب در ميان قوم عرب , هنرى والا محسوب مى گرديده , خداوند براى
پيامبر اسلام (ص ) , معجزه زبانى - ادبى انتخاب فرموده است .از ميان وجوه مختلف اعجاز قرآن كه برشمرديم , دو وجه برجسته تر است .الـف ) اعجاز زبانى - ادبى , كه اكثريت قاطع علماى اماميه برآنند و نيز بسيارى از قرآن پژوهان و
ادب شـنـاسـان اهل سنت از جمله جاحظ و قاضى عبدالجبار , و زمخشرى و عبدالقاهر جرجانى و
سكاكى و قرآن پژوه و هنرمد بزرگى چون خواجه شمس الدين محمد حافظ.ب ) نظريه صرفه .طبق اين نظريه اعجاز قرآن كريم در خود قرآن و از جمله در فصاحت بى نظير و هنر ادبى - زبانى
آن نيست , بلكه در اين است كه خداوند صرف همم فرموده است .يـعـنى انديشه كسانى را كه قصد برابرى و نظيره آورى با قرآن كريم داشته اند , منصرف گردانده
است .از علماى اماميه , سيد مرتضى علم الهدى و شيخ مفيد طرفدار اين نظريه اند.امـا ايـن نظريه , نظريه اى ضعيف و خدشه پذير است , زيرا ارزش ذاتى و ادبى - زبانى و محتوايى و
سبكى قرآن را براى معجزه بودن آن كافى نمى داند.شـايد علت گرايش اين بزرگان و نيز نظام معتزلى ( كه واضع اين نظريه شمرده مى شود ) و ابن
حـزم ظاهرى و برخى ديگر از اشاعره كه از نظريه صرفه دفاع مى كنند , اين باشد كه نظريه اعجاز
زبـانـى - ادبـى را نارسا مى دانند و برآنند كه فى المثل آثار ادبى شامخ هر قوم و ملتى معجزه آسا و
معارضه ناپذير و بى همانند است .( بـراى تـفـصـيـل دربـاره ساير وجوه اعجاز ـ مقاله اعجاز القرآن نوشته دكتر اصغر دادبه , در
دايرة المعارف تشيع , 2/562 ـ 265.همچنين فصل اعجاز القرآن در البيان تاليف آيت اللّه خويى .هـمـچـنـيـن مجلد چهارم از كتاب التمهيد , تاليف استاد محمد هادى معرفت كه سراسر درباره
تحدى و اعجاز قرآن است ).
