عوامل عزت و ذلت از ديدگاه قرآن کريم

مقدمه 

بسم الله الرحمن الرحيم خطوط برجسته و طلايى تاريخ ملتها متعلق به كسانى است كه با حريت و آزادى زندگى گرده و عزت و شرافت خو را بر هر مال و منالى ترجيح داده اند، كسانى كه از جان و مال و مقام و خاندان گذشته اند اما تن به ذلت نداده اند، افتخار هر ملتى نيز به وجود چنين آزاد مردان است .

اديان الهى كه انسان را خليفه خدا و در روى زمين مى دانند ارزش والايى براى مقام را انسان قائل هستند بخصوص دين مقدس اسلام كه بالاترين ارج را براى مقام انسان واقعى منظور داشته است .

و لقد كرمنا بنى ادم و حملناهم فى البر و البحر (1) و ما فرزندان آدم را بسيار گرامى داشتيم و آنها را به مركب بر و بحر سوار كرديم ....

يعنى اين كرامت و شرافت و بزرگوارى را در سرشت و آفرينش او قرار داديم . كرامت و عزت و بزرگوارى جزئى از سرشت انسان است . اين است كه اگر انسان خود را آنچنان كه هست بيابد كرامت و عزت را مى يابد. (2) اسلام انسان مومن را عزيزتر از هر موجودى به شمار آورده .

امام كاظم عليه السلام فرمود:

... المومن اغز من الكبريت الاحمر ... (3) ... مومن گرامى تر از ياقوت سرخ است ...

امام صادق عليه السلام فرمود:

المومن اعظم حرمه من الكعبه (4) احترام مومن از كعبه بيشتر است .

و به هيچ وجه به مومن اجازه نمى دهد كه خود را پست و با ذلت جلوه دهد و شرافت انسانى خود را پايمال كند.

امام صادق عليه السلام فرمود:

ان الله فوض الى المومن كل شى ء الا اذلاله نفسه (5) همانا خداوند هر امرى را به مومن تفويض كرده اما ذليل كردن نفس خود را به او اجازه نداده است .

امام على عليه السلام فرمود:

اكرم نفسك كل دنيه ... (6) نفس خويش را از هر كار پستى برتر و بالاتر بدار...

امام صادق عليه السلام فرمود:

... و لا تكن واهنا يحقرك من عرفك ... (7) ... و شل و سست مباش كه هر كه تو را ببيند تحقير كند...

و از طرف ديگر توصيه و سفارش اكيد به حفظ عزت و كرامت .

امام كاظم عليه السلام فرمود:

ان اعظم الناس قدرا من لايرى الدنيا لنفسه خطرا (8) از همه مردم بلند مرتبه تر و عظيم القدرتر آن كسى است كه اگر تمام دنيا را يك طرف بگذارند او خودش و عزت و نفسش را بر تمام دنيا مقدم مى دارد.

يعنى حاضر نيست شرافت و كرامت خود را در مقابل اين كه تمام نعمتهاى دنيا را به او بدهند لكه دار كند.

در اين زمينه روايات فراوان است كه در بخشهاى بعد به برخى از آنها اشاره خواهد شد.

حفظ شرافت و عزت نفس براى همه لازم است ، اما براى برخى از اصناف مردم لازمتر است كه در راس آنها نظاميان و حافظان مرز و بوم و آيين قرار دارند، چرا كه عزت آنان ، عزت ملت و شرف و مجد آنان ، مجد و عظمت دين و آيين است .