لطفا منتظر باشید ...
-U- -/-U- -/-U -
در وزن : مفعولُ مفاعلن مفاعيل چهار مثنوى ، معادل 11 درصد- -U / U-U-/ U--
در وزن : مفتعلن ، مفتعلن ، مفتعل دو مثنوى ، معادل 6 درصد-U U-/-U U-/-U -
در وزن : فـاعـلاتـن ، فـعـلاتـن ، فـعـلات يـك مـثـنـوى ، معادل 3 درصد-U- -/ U U- -/ U U -ايـن آمـار تـقـريـبى نشان مى دهد كه سه وزن اوّل ، بيشتر مورد استفاده شعراى مثنوى سرا قرار گرفته و
تقريباً در 66 درصد اين گونه آثار، حضور آهنگين خود را حفظ كرده اند، و سـهـم چـهـار وزن بـعـد
جـمـعـاً 34 درصـد اسـت كـه تـقـريـبـاً نـيـمـى از سـهـم سـه وزن اوّل بـه شـمـار مـى رود، و در
ايـن مـيـان ، اوزان بـلنـد عـروضـى هـيچ سهمى نداشته اند. تحوّلى كه از نظر وزن عروضى در قالب
(مثنوى)صورت گرفته است ، اختصاص به شـعر معاصر دارد و على رغمِ وجود چند مثنوى با اوزان بلند در آثار
شعراى دوره قاجاريّه ، چون بازتابى در ادبيّات اين دوره به بعد نداشته است ، نمى تواند به عنوان آغاز
يك تـحوّل بنيادين و همه جانبه در (قالب مثنوى)تلقّى گردد و علّت اين ناكامى را بايد در اوزان بـه
كـار گـرفته شده در (مثنوى)دانست كه فاقد جاذبه هاى آهنگين بوده است . هر چند در مثنوى هاى ماندگار
بزرگان ادب فارسى چيزى كه واقعاً جاى آن خالى است حضور اوزان بـلنـد و دامـنـه دار اسـت . ولى هـيـچ
اديـب مـنـصـفى در سرشارى مثنوى هاى سخنوران گذشته اين سامان از معارف ارزشى و مفاهيم بلند اخلاقى و
عرفانى ، ترديد نمى كند و از تـجليل مقام شامخ ادبى و علمى آنان غافل نمى ماند و بر غناى محتوايى و
ساختار محكم و متين (مثنوى ها)ى آنان پاى مى فشارد. ضمناً صرف حضور اوزان بلند و بى سابقه در قـالب
(مـثنوى)نمى تواند به عنوان يك (ارزش)براى شعر امروز تلقّى گردد و اگر در ايـنـجـا بـه ايـن مـسـاءله
پـرداخـتـه مـى شـود بـه خـاطـر تـحـوّل چـشـمـگـيرى است كه امروز به پايمردى تنى چند از شعراى
سختكوش معاصر در قالب (مثنوى)به وجود آمده است .مـسـلّمـاً وقايع دو دهه اخير، خصوصاً به نتيجه رسيدن مبارزات بى امان مردمى و پيروزى انـقـلاب
شـكـوهـمـنـد اسـلامـى و حـمـاسـه هـاى پـرشـورى كـه در طـول هـشـت سـال دفـاع مـقـدّس آفـريـده
شـد در تـطـوّر مـحتوايى شعر عاشورايى معاصر دخـيـل بـوده و تـطـوّر سـاخـتـارى (مثنوى)امروز تا
حدّى رهين همين تطوّر محتوايى است كه فضاى جديدى را براى بيان واقعيّت ها جستجو مى كند.اين (فضاى جديد) نياز به (عرصه بيانى)تازه اى دارد كه با استفاده از اوزان بلند و بـى سـابـقـه در
قـالب (مـثـنوى)بيشتر مجال ظهور پيدا مى كند، چرا كه قالب (مثنوى)خصوصيّت هايى دارد كه ساير قالب هاى
شعرى از آن بى نصيب اند: چون پيش از اين در مـورد ويـژگـى هـاى قالب (مثنوى)توضيح داده شده است ، در
اينجا نيازى به تكرار آن نمى بينيم .هـمـان گـونـه كـه حـضـور (اوزان بـيـسـابـقـه و مـطـنـطـن)در غزل عاشورايى دو دهه اخير، موجبات
عرصه بيانى مطلوبى را فراهم ساخته است ، قالب (مـثـنـوى)نـيـز بـه بـركـت حـضـور ايـن گـونـه اوزان
عـروضـى ، قـابليّت هاى بيانى افزونترى يافته است .
على معلّم ، از آغازگران حركت تحوّل در وزن مثنوى
عـلى مـعـلّم شـاعـر پـرآوازه مـعـاصـر در تـطـوّر قالب (مثنوى)در حوزه شعرمقاومت و شعرعـاشـورايـى نـقـش تـعـيـيـن كـننده اى داشته است و شعراى جوان با الهام از شيوه بيانى و
اسـتـفـاده از اوزانى كه او براى اوّلين بار در قلمرو شعر مقاومت و حوزه شعر عاشورا به كـار گـرفـت ،
كـوشـش مـلمـوسـى در رسـايـى و شـيـوايـى شـعـر خـود دارنـد و دامـنـه اين تـاءثـيـرپذيرى را حتّى
مى توان در آثار شعراى كشورهاى همسايه خصوصاً افغانستان مشاهده كرد.
