بررسى نوحه ها و شعارهاى عاشورايى - شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی نسخه متنی

حـضـور (بـنـات النـّعـش)آن هـم در مـطـلع ايـن غـزل زيـباى عاشورايى ، به بيان ساده و صـمـيـمـى آن
لطـمـه زده اسـت و (مـراعـات نـظـيـر)هـاى بـه كـار رفـتـه نـيـز جـبـران ايـن خلل را نمى كند.

تركيب : (فرات مهربانى)و (درياى ايثار) به خاطر مفاهيم غير عينى خود، از بار (حسّى)غـزل كاسته است . به
نظر مى رسد رديف غزل در بيت چهارم ، نقشى را كه شاعر برعهده او گذارده است (برنمى تابد)، (نتافتن)و
(برنتافتن)از يك مقوله نباشند.

اشـاره مـسـتقيم در همين بيت به علمدار كربلا ( ماه بنى هاشم) ، نقش مخاطب را در پى بردن بـه مـنـظـور
شـاعـر، بـه دسـت فـرامـوشـى سـپـرده اسـت ، در حـالى كه در بيت سوم همين غـزل ، شـاعـر بـدون
آنـكـه نـامى از سالار شهيدان ببرد، مراد خود را با به كار گرفتن تركيب (خورشيد بى سر) به راحتى به
مخاطبان شعر خود القا مى كند. در بيت ششم نيز همين مشكل وجود دارد.

ايـنـهـا مـواردى از (كـاسـتـى هـاى شعر عاشورايى امروز) بود كه به عنوان نمونه و به صـورت گـذرا از
آن يـاد كـرديـم و بـررسـى تـفـصيلى اين بحث را به فرصت موسَّعى موكول مى كنيم .

بررسى نوحه ها و شعارهاى عاشورايى

1 ـ نوحه هاى عاشورايى

(نـوحـه هـاى عـاشـورايـى)از ديـرباز به موازات اشعار عاشورايى از نظر موضوعى و سـاخـتـارى ،
تـطـوّراتـى داشته است . براى بررسى نوحه هاى عاشورايى دو دهه اخير، آشنايى با پيشينه آن ضرورى است .

نـوحـه هـاى عـاشـورايـى تـا اوايل سده سيزدهم هجرى ، تطوّر چشمگيرى نداشته و نوحه سـرايـان
حـسـيـنـى در قـالب هـاى نـسـبـتـاً ثابت و يكسان طبع آزمايى مى كردند و از نظر محتوايى نيز، اتّفاق
تازه اى تا اين زمان در نوحه هاى عاشورايى ديده نمى شود.

نوآورى هاى يغماى جندقى

با ظهور يغماى جندقى (1196 ـ 1276) بافت نوحه عاشورايى تغيير مى يابد و نوحه هـاى عاشورايى يغما كه براى
اوّلين بار با قالب هاى نوينى عرضه مى شود، موجبات تـطـوّر سـاخـتـارى نـوحـه هـاى عـاشـورايـى را
فـراهـم مـى سـازد. بـه دليـل پرهيز يغما از به كارگيرى الفاظ و تركيبات ذلّت بار، به تدريج
تغييراتى در جـنـبه محتوايى نوحه هاى عاشورايى ، نيز به وجود آمد و از همين روى يغماى جندقى را
پيشتاز نوحه هاى جديد عاشورايى مى شناسند:

(مـراثـى يغما، كه قسمتى از آنها براى آهنگ هاى ضربى ساخته شده و شاعرْ خود آنها را نوحه سينه زنى يا
سنگ زنى مى نامد، در ديوان وى جايگاه خاصّى دارند. شاعر در اينجا از شـكـل نـسـبـتاً جديدى كه در
ادبيّات پارسى (مستزاد) ناميده مى شود، بهره مند شده نوع تازه اى از مراثى را به وجود آورده است كه به
سرودهاى ملّى شباهت دارد. اشعار انقلابى بـعـد از سـال 1324 ه‍ . ق و مـقـدار زيادى شعرهاى فكاهى كه در
جرايد عهد مشروطيّت مى بينيم ، به صورتى كه يغما آورده ، سروده شده است .(348))
عـلاوه بـر قـالب (مـسـتـزاد) كـه يـغـمـا در نـوحـه عاشورايى باب كرد، تضمين هاى او از غـزليـات
معروف سعدى و حافظ در حوزه نوحه هاى عاشورايى ، راهگشاى نوحه سرايان حسينى بوده است .

نـوحـه هـاى عـاشـورايـى يـغـمـا عموماً از ساختار محكم لفظى ، نوآورى و غناى محتوايى ،
بـرخـوردارنـد.