مظاهر(ع) (73).7 ـ رجـزهـاى سـه بـيتى و پنج بيتى : يزيد بن مظاهر اسدى ، يحيى بن كثير انصارى و هلال بن نافع بجلى در
روز عاشورا(74).8 ـ رجز كوتاه ابراهيم بن حسين در روز عاشورا(75).9 ـ رجز غلام ابوذر غفارى به هنگام مصاف با دشمن (76).10 ـ رجز غلامى كه به همراه مادرش ، به دست امام حسين (ع) مسلمان شد و در روز عاشورا پس از شهادت او، سرش
را به طرف سپاه امام پرتاب كردند و مادرش ، سر فرزند خود را گرفت و به طرف قاتل او انداخت و وى را به
هلاكت رسانيد(77).11 ـ رجز عبداللّه بن مسلم بن عقيل در روز عاشورا(78)
12 ـ و رجزهاى ديگرى كه از حضرت علىِّ اكبر، قاسم بن حسن ، عون بن عبداللّه بن جعفر، جـابـر بـن عـروه
غـفـارى ، مـالك بـن داود، مـوسـى بـن عـقـيـل ، احـمـد بـن مـحـمـّد هـاشـمـى ، حـرّ بـن يزيد
رياحى ، و ساير شهداى كربلا در كتب مقاتل آمده ، على رغم تنوّعى كه از نظر قالب ، وزن و قافيه در آنها
ديده مى شود از نظر محتوا، سمت و سوى مشخّص و همانندى دارند. انگار تمامى اين گلخروش هاى حماسى از يك
حنجره جوشيده و بر سر دشمن باريده اند.مـنـاعـت طـبـع ، جـوانـمـردى ، كـرامت ، شهامت ، گذشت ، فداكارى ، عشق به شهادت و از همه بارزتر
حمايت بيدريغ از وجود نازنين سالار شهيدان و پاسدارى از حريم ولايت و امامت ، گـلواژه هـايـى
هـسـتـنـد كـه در ايـن رجـزهـاى عـاشـورايـى شـكـوفـا مـى شـونـد و شـمـيـم دل انـگـيز آنها،
پردگيان حرم آل اللّه را از دغدغه خاطر بازمى دارند و روح بلند و آزاده اى را فـرا روى آنـان بـه
تـصـويـر مى كشند كه براى پاسدارى از ارزش ها، در تمامى صحنه ها حضور دارد و در حمايت از حريم امامت
تا پاى جان ايستاده است .
تعريف شعر عاشورا و شعر عاشورايى
موضوع شعر عاشورا، مسائل مربوط به قيام الهى امام حسين (ع) و اخبار مبتنى بر شهادت آن حـضـرت از زمـانحضرت آدم تا خاتم ، و حوادث مرتبط با اين نهضت بى نظير، از مكّه تـا كـربـلا و از كربلا تا مدينه و
مكّه است ، و همانند ساير انواع شعر سنّتى در زبان فـارسـى سـبـك هاى مختلف ، قالب هاى متنوّع و
اوزان متعدّد عروضى دارد، علاوه بر اين در قـلمـرو شـعـر نـو و آزاد نيز آثار ارزنده اى در موضوع
كربلا و عاشورا وجود دارد كه از ضوابط خاصّ به خود پيروى مى كنند.در تـعـريف شعر عاشورا بايد به اين نكته عنايت داشت كه هر چند اين نوع شعر موضوعاً مـربـوط بـه
مـسـائل قـيـام حـسـيـنى و وقايع مرتبط با آن است ولى بايد ميان آثارى كه صـرفـاً بـه مـسـائل
عـاطـفـى كربلا و ماتمى آن پرداخته اند با آثار منظومى كه ملهم از ارزش هـاى عـاشـورايـى و
مـبـتـنـى بـر اهـداف الهـى ايـن نـهـضـت شـگـرف انـد، تـفـاوت قايل شد. بر اين اساس مى توان گفت :شـعـر عـاشـورايـى ، شـعـرى اسـت كـه در مقام تبيين مقولات ارزشى اين نهضت الهى است و مـتـعـهّدانه
حول محور مسائل زيربنايى آن حركت مى كند، و شعر عاشورا به شعرى اطلاق مـى شـود كـه صـرفـاً بـه بـيان
عاطفى و ماتمى و هراز گاه به جنبه هاى حماسى واقعه كربلا مى پردازد.شعر عاشورايى دو دهه اخير بيشتر به مفاهيم ارزشى عنايت دارد گر چه از بيان عاطفى و حماسى نيز در
تبيين اين مقولات سود مى جويد. اين ديدگاه ها هر كدام مبتنى بر قرائتى از فرهنگ عاشورا است كه در جاى
خود تفصيلاً به آن پرداخته ايم .
قلمرو شعر آيينى در گستره زبان فارسى
اگر مقوله هاى پندى ، اخلاقى ، حِكَمى ، عرفانى ، حماسى ، نيايشى ، ستايشى و ماتمى اجـازه ورود درعـرصـه شـعـر آيـيـنـى را داشـتـه بـاشند ـ كه دارند ـ و اگر اين عناوين از بسيارى جهات ملهم از
معارف اسلامى باشد ـ كه هست ـ كدام نقطه از گستره زبان فارسى را مـى توان نشان داد كه در سيطره اين