لطفا منتظر باشید ...
آيينى را به رسميّت نشناسد؟ و يا با آغوشى گشاده مَقدم آنان را گرامى ندارد؟!
شـعر آيينى را مى توان به نخل بالنده و تناورى همانند كرد كه از ديرباز در جاىْ جاى گستره زبان پارسى
، ريشه دوانيده است و عمرى به قدمت شعر مكتوب درى دارد.اگر تاريخ شعر مكتوب درى را مرور كنيم ، به ديرسالى شعر آيينى و قدمت زمانى آن ، پـى خـواهـيـم بـرد.هر چند حنظله بادغيسى (متوفّى 220 ه . ق) ، محمود ورّاق هروى (متولّد 221 ه . ق) ، محمّد بن وصيف سگزى
(معاصر يعقوب ليث صفّارى) ، پيروز مشرقى (متولّد 283 ه . ق) ، بـوسـليـك گـرگـانى (معاصر عمرو ليث)از
پيشگامان شعر فارسى به شمار مى روند، ولى متاءسّفانه به خاطر آثار بسيار معدودى كه از آنان به جاى
مانده ، نـمـى تـوان ارزيـابـى دقـيـقـى در مـورد آثـار آنـان ارائه كـرد و از هـمـين روى از رودكى
سمرقندى (متولّد 329 ه . ق)به عنوان پدر شعر فارسى و بزرگترين شاعر فارسىْ زبـان يـاد مـى كـنـنـد كـه
در سده چهارم و در دوره سامانيان توانست آثار ماندگارى را در مقوله هاى : پندى ، داستانى ، مدحى و
ماتمى بيافريند و بزرگ ترين كار ادبى خود را كـه نـظـم داسـتـان پـنـدآمـوز (كليله و دمنه)بود،
سامان دهد كه متاءسفانه به جز ابيات مـعـدودى از آن ، از تـاراج روزگـار، جـان به در نبرده است .البتّه برخى از محقّقان نظر ديـگـرى داشته و شعر ابو جعفر قمى را بر شعر رودكى سمرقندى و نظاير او،
ترجيح مى داده اند(79).
1ـ موضوعات شعر آيينى
دامـنـه شـعـر آيـيـنـى در زبان فارسى ، بسيار گسترده است و على رغم كسانى كه سعى دارند شعر آيينى راموضوعاً به مقوله هاى مناقبى و ماتمى ، محدود كنند به خاطر ارتباط تـنـگـاتنگى كه موضوعات توحيدى
،نيايشى ، عرفانى ، اخلاقى ، حِكَمى ، اجتماعى نيز بـا تـعـاليـم اسـلامى و باورهاى دينى دارند، مى
توان آنها را در قلمرو شعر آيينى مورد مـطـالعه قرار داد و براى هر يك از اين عناوين ارزشى ، حوزه
خاصّى را در شعر پارسى در نـظـر گـرفت ، و از همين رو است كه قدمت شعر آيينى را بايد با شعر مكتوب
فارسى يكسان دانست .اگـر مـفاهيم ارزشى و كليدى مطرح در شعر آيينى را ـ به معناى تعميمى و نه اصطلاحى آن ـ از شـعـر
فـارسـى بـگـيـريم ، جز آثار منظوم عاطفى و عاشقانه و داستانى چه مطلب قـابـل ارايـه اى بـاقـى مى
ماند؟ و اگر مفاهيم ارزشى در شعر فارسى را برگرفته و مـتـاءثّر از تعاليم اسلامى ندانيم ، كدام
ماءخذ معتبرى را در اختيار داريم تا در مقام اثبات مـدّعـاى خـود بـه آن اسـتـنـاد كـنـيم ؟ مگر
آنكه بر مفاهيم متعالى و مشترك در اديان آسمانى اصـرار ورزيـم ، كـه در ايـن صورت نيز بر صبغه دينى
اين مفاهيم ارزشى پاى فشرده ايم و مفهوم تعميمى شعر آيينى را پذيرفته ايم .چون موضوع اين اثر، بررسى مسائل مربوط به شعر عاشورا است و پرداختن به ساير مـوضـوعـات مطرح در شعر
آيينى ، ما را از هدف اصلى دور مى كند، بررسى تفصيلى اين گونه مقولات را به فرصت موسَّعى وامى گذاريم
.
2ـ چهره هاى شاخص شعر آيينى تا سده نهم
در ايـنـجـا نـاگـزيـريـم كـه از پـيشگامان شعر آيينى در حوزه هاى : توحيدى ، نيايشى ، عـرفـانى ،اخلاقى ، اجتماعى و مناقبى به صورت گذرا و فهرست وار ياد كنيم و براى پرهيز از اطاله كلام ، فقط به
ذكر نام شعراى سده چهارم تا اواخر سده (نهم)كه داراى آثار منظومى در موضوعات متنوّع شعر آيينى بوده
اند، بسنده كنيم :رودكـى سـمـرقـنـدى (متولّد 329 ه . ق) ، ابوالحسن شهيد بلخى (متولّد 325 ه . ق) ، ابو طـيـّب مـحـمـّد
مُصعبى (سده چهارم) ، بوشكور بلخى (سده چهارم) ، ابومنصور محمّد دقيقى (مـتـولّد 368 ه . ق) ، ابـوبـكـر
مـحـمـّد خسروى (سده چهارم) ، حكيم ابوالقاسم فردوسى (329 ـ 411)، مـحـمـّد عبده (متوفّى 483 ه . ق) ،
ابوالحسن على فرّخى سيستانى (متوفّى 429 ه . ق) ، عـنـصـرى (مـتـولّد 431 ه . ق) ، ابـو نـظـر عـسـجـدى
مـروزى (اوايـل سـده پـنـجـم) ، مـسـعـود غـزنـوى (نـيـمـه اوّل سـده پـنـجـم) ، عـيـّوقـى (نـيـمـه
اوّل سده پنجم) ، ابو سعيد ابوالخير ميهنه اى (357 ـ 440)، فخرالدّين اسعد گرگانى (نـيـمـه اوّل سـده
