مراتب ستايش خداوند - سیمای مخبتین نسخه متنی

ايشان را اراده مى كند لكن ايشان آن را اراده نمى كنند*))*.

مراتب ستايش خداوند

همان طور كه گفته شد ستايش خداوند، ستودن اوست نسبت به كمالاتى كه از او ظاهر شده است ، معلوم مى شود اين ستودن گاهى با زبان است و گاهى با عمل و مراحل ديگرى نيز براى آن تصور مى شود مانند ذكر خداوند متعال ، كه داراى مراتبى است - هر چند حمد نيز به گونه اى ذكر الله بحساب مى آيد - از اين جهت مراتب آن را يادآور مى شويم :

الف - ستايش زبانى : در كتاب و سنت بياناتى وارد شده است كه دلالت بر كيفيت حمد زبانى مى كند. علاوه بر آنچه در دستورات ائمه عليهم السلام بر كميت آن در اوقات و حالات و مكانهاى مختلف آمده است و نيز در دعاهاى وارده از ايشان تعبيرات لطيف و بسيار بلندى نسبت به حمد الهى آمده است كه به طور كلى در هر جايى با ذكر حمد آن كمالى كه مناسب با حمد مخصوص است بيان شده و دريايى از معارف توحيدى از اين طريق القاء شده است ، براى اطلاع از اين مرتبه مراجعه به كتابهاى معتبره ادعيه و اذكار لازم است مانند مفاتيح الجنان ، مهج الدعوات و اقبال سيد بن طاووس ، مصباح كفعمى ، مصباح شيخ طوسى ، و دعاهايى كه مشتمل بر حمد است مانند دعاى عشرات و افتتاح و دعاى اول صحيفه سجاديه .

ب - ستايش عملى : يعنى اظهار كمالات موجود ستايش شده در مقام عمل . اين حقيقت نسبت به انسان به اين گونه است كه هر چه از عنايتهاى الهى كه به او شده است چه نسبت به وجود خودش و چه امور بيرون از او در مسير بندگى حق تعالى قرار گيرد، امام سجاد عليه السلام مى فرمايد: ثم له الحمد... حمدا يكون وصلة الى طاعته و عفوه و سببا الى رضوانه و ذريعة الى مغفرته و طريقا الى جنته و خفيرا من نقمته و امنا من غضبه و ظهيرا على طاعته و حاجزا عن معصيته و عونا على تادية حقه و وظائفه ، حمدا نسعد به فى السعداء من اوليائه و نصير به فى نظم الشهداء بسيوف اعدائه ، انه ولى حميد ^(994)، *((*سپس براى اوست ستايش ... ستايشى كه وسيله شود به طاعت و عفو او، و موجب خشنودى و وسيله آمرزش و راه به بهشت و پناه از عذاب و آسودگى از خشم و پشتيبان بر طاعت و جلوگير از معصيت و كمك بر انجام حق و وظايف خداوند باشد سپاسى كه در ميان نيكبختان از اولياى او كامروا باشيم و به سبب آن در رديف به شهادت رسيدگان به شمشيرهاى دشمنانش در آييم ، كه خداوند زمامدار ستوده شده است *))*.

در روايتى ابوبصير به امام صادق عليه السلام عرض مى كند.

*((*آيا براى شكر اندازه اى هست كه وقتى بنده آن را انجام دهد شاكر حساب شود؟ حضرت فرمودند: بله ، گفتم ، آن چيست ؟ فرمودند: خدا را بر هر نعمتى كه به او داده است در اهل و فرزند ستايد و اگر در آنچه خداوند به او نعمت داده در مالش حقى بود آن را اداء كند...^(995)*))* يكى از موارد مهم حمد عملى خداوند آن است كه انسان پس از اداى حقوق لازمه اموالش ، حقوق مستحبه و اخلاقى در اموالش را نيز اداء كند و آن دستگيرى از برادران ايمانى است از اين جهت امام صادق عليه السلام به سدير صيرفى مى فرمايد: *((*هيچ گاه مال كسى زياد نمى شود مگر اينكه خدا حجت را بر او تمام مى كند پس اگر بتوانيد آنها را از خودتان دفع كنيد پس انجام دهيد، از حضرت سؤ ال كرد: اى فرزند رسول خدا؛ چگونه اين كار را انجام دهد؟ فرمود: به برآورده كردن حوايج برادرانتان از اموالتان سپس فرمود: برخورد كنيد با نعمتها با همراهى نيكو، و شكر كنيد كسى را كه به شما نعمت داده است و نعمت دهيد بر كسى كه از شما تشكر مى كند، زيرا وقتى اين گونه باشيد از طرف خداوند مستحق زياده مى شويد و از طرف برادرانتان نصيحت پذيرى را...^(996)*))*.

ج - ستايش قلبى : در تحليل معناى حمد، توجه به كمال ظهور داده شده از طرف موجود ستايش شده ، اعتبار شده است . اين توجه ، حقيقت حمد را تشكيل مى دهد و در اين رابطه امام صادق عليه السلام مى فرمايد: *((*خداوند متعال نعمت را به بنده اش نمى دهد هر مقدار باشد و او خدا را بر آن نمى ستايد مگر اينكه ستايشش خدا را، برتر و بزرگتر و سنگين تر از آن نعمت است ^(997)*))*، براى رسيدن به اين مرتبه پيمودن دو مرتبه گذشته بويژه ستايش عملى لازم است تا اعمال و رفتار از عمل دنيايى بودن خارج شود و نورانيت قلبى حاصل شود و آن توجه - توجه به حقيقت حمد - تحقق يابد. هر مقدار اين توجه بيشتر و عميق تر باشد و از توجه ذهنى و فكرى به توجهات قلبى و روحى منتقل شود كه از آن به ديدن قلبى تعبير مى شود وجود انسان وسيع تر شده و ايمان او به كمالات الهى عميق تر و حقيقى تر خواهد شد، از اين جهت امام سجاد عليه السلام مى فرمايد:

*((*شكرگزار سعادتمندتر است با شكرگزارى تا سعادتمند بودنش به واسطه نعمتى كه شكر آن لازم است ، سپس