اندیشه سیاسی فیض کاشانی نسخه متنی

‌
چون ملامحمد طاهر قمى و علامه مجلسى رهبرى آن را برعهده داشتند.1

آثار عرفانى و اخلاقى وى عبارت‏اند از: المحجة البيضاء فى تهذيب الإحياء (1046 ه··. ق)؛ رساله شرح صدر (1065 ه··. ق)؛ الانصاف (1083 ه··. ق).

وى در رساله اخير تا حدودى از نوشتن آثارى براساس مبانى متكلمين و متصوفين، اظهار ندامت كرده و نگارش آن‏ها را برحسب تمرين مىداند. البته اين بدان معنا نيست كه او تمام مبانى عرفانى خود را كنار گذاشته، بلكه وى پس از آن مىكوشد تا تمسك خود را به اخبار، شدت داده و از اظهار سخنان اين گروه، و اصطلاحاتى كه در آيات و روايات نيامده، خوددارى ورزد؛ بنابراين، به‏رغم ملامت فيض از سوى برخى علما، مانند شيخ على نوه شهيد ثانى، محمدطاهر قمى و شيخ احمد احسائى، به سبب گرايش‏هاى متصوفانه او، بايد گفت كه عرفان و باطنىگرى فيض نبايد با تصوف و صوفىگرى اشتباه شود؛ زيرا آن‏چنان‏كه از سخنان خود فيض برمىآيد، او خود را عارف و متمايل به باطنىگرى مىداند، اما در پاره‏اى از تأليفات خود، از جمله الانصاف، خلاصة الأذكار و كلمات‏الطريفه به وضوح از صوفيه زمان خود و آداب و رسوم آنان بيزارى مىجويد.

فيض در زمينه تفسير و حديث نيز مقام برجسته‏اى داشت، هم‏چنان‏كه مؤلف طبقات مفسّرين آورده، وى از علماى برجسته اماميه بود و به لغت، قرآن و حديث، عنايت خاصى داشت. فيض در تفسير قرآن، مسلك ويژه‏اى داشته كه همانا جمع بين طريقت و شريعت است. ايشان درباره حقايق قرآنى كه بر اصول فطرت، حكمت عاليه منطبق با نواميس طبيعت و عرفان صحيح ملائم با فطرت و عقل استوار شده، دو كتاب تفسيرى «صافي» و «اصفي» را نوشته است.2

1. رسول جعفريان، فيض و تصوف، كيهان انديشه، ش 35، 1370، صص 163 ـ 166.

2. مرتضى مدرسى چهاردهى، طبقات المفسرين، به نقل از علىاكبر غفارى، مقدّمه المحجة البيضاء فى تهذيب الإحياء.