انواع سياست - اندیشه سیاسی فیض کاشانی نسخه متنی

‌
مثل سلطان و چه از داخل باشد، مثل حُسن تدابير نفس.1

انواع سياست

براى روشن‏تر شدن تعاريف ارائه شده فيض كاشانى از سياست، به انواع سياست از منظر ايشان مىپردازيم. آن‏چنان‏كه از آثار وى استفاده مىشود، وى سياست را به چند نوع تقسيم مىكند:

1. ابتدايىترين تقسيمى كه مىتوان آن را در انديشه فيض بر تقسيم‏هاى ديگرِ او از سياست، مقدم داشت، تقسيم سياست به شرعى و عرفى يا ضروريه غيرشرعى است. به اعتقاد وى، سياست شرعى، سياستى است كه «عالم مُلك را در خدمت عالم ملكوت درآورده، انسان‏ها را به سوى خداى متعال سوق داده، شهوات را در خدمت عقول قرار داده، دنيا را به آخرت ارجاع نموده و انسان‏ها را به سوى اين امور برانگيخته و از عكس آن‏ها منع نمايد تا خلايق را از عذاب آخرت و وَبال و وخامت عاقبت و سوءالمآل نجات داده و آن‏ها را برحسب استعدادشان به سعادت قصوى رساند».2

فيض «سياست ضروريه» را در مقابل سياست شرعى كه غرض اصلى پيامبران الهى بوده، قرار مىدهد و معتقد است سياست ضروريه، سياستى است كه تنها به «حفظ اجتماع ضروري»3 انسان‏ها مىپردازد، اگرچه منوط به تغلّب و جارى مجراى آن باشد. ايشان از اين سياست به «سياست دنيويه» نيز تعبير كرده و بر آن است «چنين سياستى نسبت به

1. همان، ج 1، ص 124؛ مراد از عقل عملى ـ آن‏چنان‏كه فيض خود بيان مىكند ـ آن است كه انسان به‏واسطه آن صناعات انسانيه را استنباط مىكند، برخلاف عقل نظرى كه با آن انسان تصورات و تصديقات را درك مىكند (علم‏اليقين، ج1، ص 266).

2. علم‏اليقين، ج 1، ص 349.

3. همان.