اندیشه سیاسی فیض کاشانی نسخه متنی

‌
مادامى كه امر معاش انسان در دنيا منتظم نگردد، تبتّل و انقطاع الىاللّه‏ برايش حاصل نمىشود. انتظام امر معاش انسان زمانى ممكن مىگردد كه بدن او سالم و نسل او دايم باشد؛ لذا خداوند خوردن و آشاميدن را براى بقاى بدن و ازدواج را براى بقاى نسل همه انسان‏ها قرار داده و به بعضى از آن‏ها اختصاص نداده است؛ بنابراين، انسان‏ها نيازمند تمدن، اجتماع و تعاون‏اند، زيرا هركدام از آن‏ها به‏تنهايى نمىتواند نيازهاى خود را در اين زمينه‏ها برآورده سازد و بدون مشاركت هم‏نوعان خود قادر به تدبير امور مختلف زندگى نيست، بلكه در انجام كارها ناچارند به يك‏ديگر يارى كنند؛ براى مثال، فردى براى ديگرى بار ببرد و ديگرى گندم آسياب كند و غيره؛ از اين‏رو در ميان آن‏ها تعدد و تكثر و تحزّب پديد مىآيد و گروه‏هاى مختلفى شكل گرفته و روستانشينى و شهرنشينى به‏وجود مىآيد و افراد اين جوامع در معاملات، مناكحات و جنايات خود به قانونى نيازمند مىشوند كه در بين آن‏ها مرجع قرار گرفته و به عدل حكم كند، اما بدون چنين قانونى، انسان‏ها به جان هم افتاده و به ستيز با يك‏ديگر مىپردازند و از طريق كمال باز مىمانند. در نتيجه، به سوى هلاكت كشيده شده و نسل آن‏ها منقطع، و نظام زندگىشان مختل مىشود.1

به اعتقاد فيض كاشانى، قانون لازم و ضرورى زندگى اجتماعى انسان‏ها، شرع است كه اگر بدان عمل كنند به سعادت قُصوى و كمال مطلوب خود مىرسند.2 اما براى اين‏كه انسان‏ها به اين شرع آگاهى يافته و بدان عمل كنند، شارعى لازم است تا اين قانون و روش آن‏را براى انسان‏ها معين كند و زندگى آن‏ها را در دنيا انتظام بخشد و طريقى به آن‏ها نشان دهد كه از آن طريق به خداوند برسند؛ بدين معنا كه ياد آخرت و حركت به

1. علم‏اليقين، ج 1، صص 338 و 339.

2. ضياءالقلب، ص 175.