اندیشه سیاسی فیض کاشانی نسخه متنی

‌
كرده تا به‏واسطه آن‏ها، انسان‏ها صلاح دنيا و آخرت خود را دريابند.

به تعبير فيض، خداوندى كه از روياندن ابروان براى زينت صورت انسان غافل نمانده است، پس چگونه جامعه انسانى را بدون قانون و رئيس رها مىكند. در حالى كه نفع چنين قانون و مجريانى در زندگى اجتماعى انسان‏ها عاجل است و خير دنيا و آخرت آنان را در بر دارد. چگونه خداوند انسان‏ها را بدون رهبر و رئيس رها مىسازد. در حالىكه هيچ‏كدام از جوارح و حواس وجودى انسان را بدون رئيس قرار نداده است1؛ بنابراين، فيض كاشانى براى اقامه امر و دوام بخشيدن به نظام نوع بشر و حفظ بلاد و هدايت و تربيت بندگان در جهت صلاحيت كمالى آنان، شرع و قانون و حكومت و مجريان آن را ضرورتى اجتناب‏ناپذير دانسته و بر آن است كه بدون چنين امرى همه امور هستى عَبَث و هباءً منثورا خواهد بود، زيرا انسان به غايتى كه بايد بدان برسد، دست نخواهد يافت.2

اگر غايت اصلى از آفرينش آن‏چنان‏كه فيض بيان كرده آن است كه نفس ناطقه انسان به تدريج ترقى كرده و به كمالى برسد كه لايق او باشد، اين مقصود جز در حيات دنيوى وى حاصل نمىشود، پس بايد دنياى او كه شامل حفظ نفوس و اموال انسان است، در كنار حفظ حيات معنوى او تأمين شود؛3 از اين‏رو به تعبير فيض، خداوند متعال، دو نوع رسالت براى انبيا و فرستادگان خود قرار داده؛ بدين معنا كه غرض اصلى از بعثت آن‏ها را تقويت جنبه عالى انسان و استخدام عالم مُلك به منظور خدمت به عالم ملكوت قرار داده، ليكن حفظ اجتماع ضرورى انسان‏ها را نيز در حيات دنيوى برعهده آنان نهاده است؛ بنابراين، آن‏ها متصدى سياست حفظ

1. علم‏اليقين، ج 1، ص 340.

2. همان، صص 378 ـ 386.

3. همان، صص 346 و 347.