اندیشه سیاسی فیض کاشانی نسخه متنی

‌
آن‏ها از امام برحق و اطاعت از ايشان بستگى دارد.

به اعتقاد فيض كاشانى، «امام» در اين روايت، شامل رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم‏ و ساير ائمه عليهم‏ السلام مىشود، و حكم او هم‏چون حكم رسول صلّى الله عليه وآله وسلّم‏ است، چرا كه امام خليفه و جانشين پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم‏ بوده و مبلّغ همان چيزى است كه پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم‏ مبلّغ آن بوده است؛1 بنابراين، هم‏چنان‏كه اطاعت و پيروى از رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم‏ اطاعت از خداى متعال است، اطاعت از امام نيز اطاعت از خداى متعال مىباشد؛2 از اين‏رو امام محمدباقر عليه‏ السلام در پاسخ به اين سؤال كه «ما حقّ الإمام على الناس؟» فرمود: «حقّه عليهم أن يسمعوا له و يطيعوه؛3 حق امام بر مردم آن است كه به فرمان او گوش فرا داده و از او اطاعت و تبعيت كنند».

امام زين‏العابدين عليه‏ السلام درباره اين حقوق حاكمان بر مردم مىفرمايند:

وأما حقّ سائسك بالملك فأن تطيعه و لا يعصيه إلاّ فيما يسخط اللّه‏ عزّوجلّ؛ فإنّه لا طاعة لمخلوق فى معصية الخالق.4

بنابر تأكيد امام عليه‏ السلام، يكى از حقوق حاكمان بر مردم آن است كه از وى اطاعت كنند مگر در مواردى كه غضب و خشم الهى در آن نهفته باشد كه در آن موارد اطاعت از ايشان جايز نيست. فيض كاشانى با الهام از اين روايات و سيره ائمه عليهم‏ السلام، اطاعت و تبعيت از پادشاهان صفوى را به سبب حمايت آن‏ها از دين و دين‏داران جايز و لازم شمرده و عصيان و نافرمانى از آن‏ها را به علت به‏وجود آمدن فتنه در جامعه جايز نمىداند.

1. همان.

2. الوافى، ج 2، ص 90.

3. همان، ج 3، ص 651.

4. المحجة البيضاء فى تهذيب الإحياء، ج 3، ص 450.