معناى تساهل و تسامح‏ - قلمرو تساهل و تسامح در نظر شهید مطهری (قدس سره) نسخه متنی

آن كه روى مفهوم تساهل و تسامح در مغرب زمين و انگيزه غربيان از دامن زدن به آن در جامعه هاى اسلامى درنگ ورزند پيامدهاى آن را وارسند در رواج دادن و به همه رساندن تساهل و تسامح تلاش مى ورزند و بدون توجه به هيچ حد و مرزى در همه زمينه ها آن را سارى و جارى مى سازند و از همين زاويه دين را تنها امرى قلبى و ذهنى و معنوى مى دانند و اين سخن فريب دهنده و سست و بى پايه را اين جا و آن جا باز مى گويند: (داعيه اينكه مسلك من يگانه مسلك حق است ناشى از تكبر و كوته نظرى و خودبينى و كوچك مغزى و بى معرفتى است.)(1)

شمارى ديگر نيز چنان با بدبينى به طرح اين گونه مقوله ها از ناحيه غربيان و غرب زدگان مى نگرند كه مى پندارند با چنين انديشه اى جايى براى غيرت دينى نمى ماند.

از اين روى در قلمروى بسيار محدود به گونه اى بسيار كمرنگ به مقوله تساهل و تسامح دينى مى پردازند.

در اين نوشتار برآنيم كه با بهره گيرى از انديشه ناب شهيد مطهرى اين اصل مهم اسلامى را به بوته بررسى نهيم و به گونه اى فشرده قلمرو و گستره تساهل و تسامح و نيز زواياى گوناگون آن را روشن سازيم.

پيش از پرداختن به بحث مناسب است معناى اين دو واژه را در فرهنگ اسلامى و ناسانى آن را با آنچه در غرب از آن به عنوان (تولرانس) ياد مى شود از نظر بگذرانيم.

معناى تساهل و تسامح‏

واژه تساهل از ريشه سهل به معناى آسان گيرى سعه صدر به آرامى و نرمى رفتاركردن با يكديگر است.

تسامح نيز كه بيش تر همراه با تساهل به كار مى رود از ريشه (سمح) به معناى بخشش و گذشت است.(2)

تسامح و تساهل كه اكنون رواج يافته كاربرد فراوان در گفت وگوهاى علمى پيدا كرده از مصدر باب تفاعل است و به نظر مى رسد با سمحه و سهله اى كه در متنهاى دينى و سخنان پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم