يادداشت مسابقات بين‏المللي قرآن: ظرفيت‏هاي خالي براي آينده بهتر - یادداشت مسابقات بین المللی قرآن نسخه متنی

يادداشت مسابقات بين‏المللي قرآن: ظرفيت‏هاي خالي براي آينده بهتر

لعيا درفشه

امسال درحالي شاهد برگزاري نوزدهمين دوره مسابقات بين‏المللي قرآن كريم هستيم كه گله از كمبود اعتبار مالي تخصيص‏يافته به فعاليت‏هاي قرآني همچنان در صدر سخنان متوليان و مسئولان اصلي حوزه فعاليت‏هاي قرآني از جمله سازمان اوقاف و امور خيريه قرار دارد. حركت‏هايي نظير برگزاري مسابقات بين‏المللي قرآن كه به گفته برگزاركنندگان آن با هدف تعميق و ترويج معارف قرآن صورت مي‏گيرد گرچه در نفس خود حركتي ارزشمند است اما در اين‏كه طراحان و دست‏اندركاران ذي‏ربط در رسيدن به اهداف متعارف خود طي نوزده دوره برگزاري اين مسابقات تا چه حد توفيق يافته‏اند بحثي است كه جاي تأمل دارد. هدف اين نوشتار ارزيابي كارنامه نوزده دوره‏اي اين مسابقات نيست - كه مجال اندك ما چنين هدفي را برنمي‏تابد - اما مروري گذرا بر نحوه عملكرد مديريتي حوزه فعاليت‏هاي قرآن و ترسيم دورنمايي از كاستي‏ها و مشكلات مبتلابه آن، نكته‏ها و پرسش‏هايي ساده و درعين‏حال اساسي را پيش روي ما مي‏نهد كه طرح برخي از آنها در اينجا شايد خالي از فايده نباشد:

1 - از جمله انگيزه‏هاي برگزاري مسابقات بين‏المللي به گفته دست‏اندركاران آن، جلب و جذب جوانان به‏منظور تقويت گرايش‏هاي اخلاقي و ديني در آنان است. ترديدي نيست كه چنين هدفي في‏نفسه ارزشمند است اما به‏واقع در طي برگزاري نوزده دوره از اين مسابقات، اين هدف تا چه حد محقق شده است؟ آيا مي‏توان با قاطعيت گفت كه مثلاً اين حركت در نوزدهمين دوره خود توانسته بيش از دوره‏هاي پيشين به هدف مذكور جامه عمل بپوشاند و اصلاً بازخورد اين حركت در طي تمام اين دوره‏ها به نسبت زمان و هزينه‏اي كه صرف آن شده، قابل‏قبول بوده است؟ حركت‏هايي از اين دست - كه البته در طول سال با عناوين گوناگون از جمله مسابقات سراسري دانشجويان، مسابقات دانشجويان دانشگاه‏هاي آزاد اسلامي، مسابقات... برگزار مي‏شود - تا چه حد توانسته نقش يك پل ارتباطي را ميان قرآن و عرصه عملي زندگي جوانان ايفا كند؟ آيا فربه شدن جنبه‏هاي ظاهري و فرعي قرآن ناگزير به عميق‏شدن خلاء محتوايي و معنايي آن نخواهد انجاميد؟

2 - با توجه به فقر علمي و پژوهشي كه در حوزه فعاليت‏هاي قرآني وجود دارد آيا مي‏توان همچنان به هدف ساختن جامعه‏اي قرآني آن‏هم از رهگذر برگزاري چند مسابقه اميد بست؟ به‏راستي فعالان و متوليان عرصه‏هاي قرآني تا چه حد توانسته‏اند راه‏هاي بهره‏گيري از معارف عميق و بلند قرآن را براي دوستداران آن تبيين كنند؟ آيا بهتر نيست به مصداق آن ضرب‏المثل كه مي‏گويد« دوست خوب كسي است كه ماهيگيري را به تو بياموزد نه آن كه به تو ماهي بدهد» سياستگذاران اين عرصه نيز زمينه‏اي را فراهم كنند تا ارتباط مخاطبان با قرآن در چارچوب اصولي صحيح و منطقي شكل گيرد؟ كه البته اين هدف نيز جز از طريق تشخيص اولويت‏ها در نحوه سياستگذاري و تقويت بنيه فرهنگ پژوهش و اصلاح نظام آموزش ميسر نخواهد بود.

3 - شناخت و به‏كارگيري شيوه‏هاي صحيح و كارآمد آموزشي در هر عرصه‏اي - قرآني يا غيرقرآني - از جمله موضوعاتي است كه در اهميت آن نمي‏توان ذره‏اي ترديد روا داشت و مشكلات نظام‏هاي آموزشي در كشورهايي نظير كشور ما به‏دليل قرارداشتن در شرايط خاص اقتصادي و سياسي و نيز با وجود كارنامه‏اي نه‏چندان درخشان از نظام آموزشي گذشته، البته سخت‏تر و جدي‏تر رخ مي‏نماياند و باز ناگفته پيداست ابعاد اين معضل در حوزه‏هاي تخصصي از جمله حوزه فعاليت‏هاي قرآني - از مدرسه گرفته تا دانشگاه‏هاي علوم قرآني و از محافل ساده محلي گرفته تا كلاس‏هاي گسترده قرآني - به مراتب پيچيده‏تر و پردامنه‏تر مي‏شود. از اين‏رو با غفلت از بحث اصلاح نظام آموزشي نمي‏توان براي پركردن ظرفيت‏هاي موجود جامعه و رسيدن به شرايط مطلوب كه به تعبير كارگزاران اين حوزه «تعميق و ترويج معارف قرآني است» اميد چنداني بست.

در نهايت بايد گفت گرچه رفتن به سراغ قرآن با هر شكلي كه باشد - حتي در قالب برگزاري مسابقه - خالي از لطف نخواهد بود اما اين واقعيت را نيز نبايد ناديده گرفت كه تحقق هر هدفي، نيازمند وسايل و لوازمي است كه اگر در مسير صحيح و اصولي خود حركت كند علاوه‏بر آن‏كه زودتر به مقصد خواهد رسيد، از هدر رفتن سرمايه‏هاي مادي و معنوي نيز جلوگيري خواهد كرد.