از طريفين معامله اگر يكي پشيمان شده و پيشنهاد فسخ معامله را كند مستحب است طرف ديگر قبول كرده و معامله را برگرداند، البته اين در صورتي است كه طرفين معامله از هم جدا شده و حق خيار و شرطي نگذاشته باشند و گر نه نيازي به اِقاله نيست و مشتري يا فروشنده، با حق خياري كه دارد مي تواند معامله را فسخ كند و بر آن ديگري لازم است كه بپذيرد.در روايت آمده است: ان رسول الله صلّي الله عليه و آله لم يأذن لحكيم بن حزام بالتجارة حتي ضمن له اِقالة النادم و انكار المعسر . رسول خدا به حكيم بن حزام اجازه تجارت نداد مگر اينكه معامله كسي كه نادم و پشيمان است، اقاله (قبول كردن فسخ معامله) كند و كسي كه قادر نيست بدهي خود را بپردازد، به او مهلت دهد.امام صادق عليه السلام مي فرمايد: ايما عبد مسلم اقال مسلماً في بيع اقال الله عثرته يوم القيامة.هر بنده مسلماني كه عقد معامله واقع بين خود و مسلمان ديگر را اقاله نمايد، خداوند متعال روز قيامت از لغزشها و اشتباهاتش در مي گذرد.امام صادق عليه السلام مي فرمايد: اربعة ينظرالله عزوجل اليهم يوم القيامة: من اقال نادماً، او اغاث لهفاناً ، او عتق نسمة، او زوج عزباً.چهار تن را خدا در قيامت مورد نظر قرار مي دهد: آنكه معامله اي كرده و طرفش پشيمان شود و او بپذيرد و معامله را فسخ كند و آنكه به فرياد بي چاره اي برسد و آنكه بنده اي را آزاد كند يا آنكه بي زني را زن دهد.
13- در اول وقت خواندن نماز
مستحب است كاسب كسب خود را رها كرده و نماز را در اول وقت بجا آورد. در ضمن اشتغال به كسب در اين وقت مكروه است.شخصي از امام هفتم عليه السلام دربار آيه: رجال لاتلهيهم تجارة و لابيع عن ذكر الله سئوال كرد حضرت فرمود: «هم التجار الذين لا تلهيهم تجارة و لابيع عن ذكرالله عزوجل اذا دخل مواقيت الصلاة ادوا الي الله عزوجل حقه فيها».ترجمه: «آنان تاجراني هستند كه تجارت و بيع آنها را از ياد خدا غافل نمي سازد، هنگامي كه وقت نماز داخل مي شود حق آن را اداء مي كنند».يعني آنها در عين فعاليتهاي سازنده و مثبت اقتصادي، تمام فعاليتهايشان تحت الشعاع نام و ذكر خداست و چيزي را بر آن مقدم نمي دارند.در روايت ديگر آمده است: «واذا كنت في تجارتك و حضرت الصلا ة فلا يشغلك عنها متجرك فان الله وصف قوماً و مدحهم «رجال لا تلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر الله» و كان هؤلاء القوم يتجرون فاذا حضرت الصلاة تركوا تجارتهم و قاموا الي صلاتهم و كانوا اعظم اجراً ممن لا يتجر فيصلي».ترجمه: «زماني كه مشغول تجارت هستي و وقت نماز فرا رسيد، نبايد تجارت ترا از نماز باز دارد» زيرا خداوند قومي را در آيه شريفه: رجال لا تلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر الله توصيف کرده که آنان تجارت پيشه گاني هستند چون وقت نماز فرا رسد تجارت را ترک مي كنند و به نماز بر مي خيزند. اجر و ثواب آنها از كسي كه تجارت نداشته و مشغول نماز است، بيشتر مي باشد.
14- رعايت مكارم اخلاقي
شكي در اين نيست كه رعايت مسائل اخلاقي وظيفه هر فردي است و چون تاجر بيشتر با مردم در تماس است مقتضاي شغلش ايجاب مي كند كه بيشتر مسائل اخلاقي را رعايت نمايد و در روايت آمده است كه: «واستعمل في تجارتك مكارم الاخلاق و الافعال الجميلة للدين و الدنيا». ترجمه : «در تجارت ومعاملاتت مكارم اخلاق و كارهاي زيبا و پسنديده را به خاطر دين و دنيا به كار بگير».اشاره به اين است كه علاوه بر اينكه حسن خلق، براي يك فرد بازرگان اطاعت از اوامر الهي و اداء تكليف ديني است، فوائد دنيوي نيز دارد و در ايجاد محبوبيت اجتماعي، بهبود زندگي و تأمين رفاه مادي بسيار مؤثر است.باز چنانكه امام صادق عليه السلام مي فرمايد «حسن الخلق يزيد في الرزق» . ترجمه: «حسن خلق، روزي را افزايش مي دهد».و در روايت ديگر امام سجاد عليه السلام فرموده : «القول الحسن يثري المال و يمني الرزق و ينسئ في الاجل و يحبّب الي الاهل و يدخل الجنة ترجمه: «سخن خوب آميخته به اخلاق و ادب، مال را زياد مي كند و روزي را افزايش مي دهد اجل را به تأخير مي اندازد، شخص را پيش خانواده اش محبوب مي كند و سرانجام صاحبش را به بهشت وارد مي سازد».
15- دقت در خريد
مستحب است كسي كه جنسي را مي خرد اول آن را امتحان كند و در وقت معامله دقت نمايد تا مغبون نشود. اين حق خريدار است هر جنسي را كه مي خواهد بخرد آن را آزمايش كند، مثلاً جنس خوردني را كمي بخورد، لوازم برقي را با برق امتحان كند، اگر منزلي مي خرد به كارشناس نشان بدهد، تا بعداً دچار ضرر و زيان نشود. اوصاف و خصوصيات جنسي كه براي خريدار بيان شده اگر خلاف آن واقع شود حق خريدار است كه معامله را فسخ يا اخذ ما به التفاوت كند.اسحاق بن عمار از امام صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود: «شكي رجل الي رسول الله صلّي الله عليه و آله الحرفة فعال انظر بيوعاً فاشترها، ثم بعها » ترجمه: «مردي پيش رسول خدا از کاسبي شکايت کرد، حضرت در پاسخ او فرمود: در موقع خريد دقت کن بعد بخر و سپس بفروش».
16- اجتناب از معامله با معصيت كار
مستحب است از معامله كردن با كسي كه مالش را در معصيت خدا خرج مي كند اجتناب شود. خرج كردن مال در معصيت خدا دليل بر اين است كه آن مال از راه حرام به دست آمده است.امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «اذا رأيت الرجل يخرج من ماله في طاعة الله فاعلم انه اصابه من حلال و اذا اخرجه في معصية الله فاعلم انه اصاب من حرام».وقتي ديدي مردي مردي مالش را در طاعت خداوند خرج مي كند، پس بدان كه از راه حلال به دست آورده و اگر ديدي در معصيت خدا خرج مي كند بدن كه از راه حرام به دست آورده است.
17- تجارتخانه در وطن
مستحب است تجارت خان تاجر در شهر خودش باشد، زيرا اين امر سبب مي شود كه تاجر با هركس و ناكسي معامله نكند و همكاران و همصحبتهايش را از افراد صالح انتخاب كند و ضمناً خدمتي به اهل شهرش نيز بكند.امام سجاد عليه السلام فرمود: «من سعادة المرء ان يكون متجره في بلاده و يكون خلطاؤه صالحين و يكون اولاد يستعين بهم»ترجمه: «از سعادت مرد آن است كه تجارتخانه اش در شهر خود باشد و ياران وي مردان نيك انديش باشند و فرزنداني داشته باشد كه در زندگي ياور وي باشند».يكي از پنج چيزي كه در روايتي سعادت مرد شمرده شده است اين است: «و رزق المرء في بلده» «معشية في بلده». ترجمه: «روزي و زندگي او در شهر خودش باشد».
لطفا منتظر باشید ...
