ابتدا در اين باره كه ارواح مؤمنان راستين بعد از مرگ در كجا به سر مي برند، به چند روايت بايد اشاره شود:
1. از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده كه فرمود:
(لا يبقي مؤمنٌ في شرق الارض و غربها الّا حشر الله روحه الي وادي السلام).[1]
يعني هيچ مؤمني در شرق و غرب عالم نيست مگر اين كه بعد از مرگ روح او به وادي السلام (نجف) مي رود.
2. شخصي مي گويد روزي به دنبال امير مؤمنان ـ عليه السلام ـ از كوفه بيرون شدم، حضرت به من فرمود: اگر پرده از برابر چشم هاي تو برداشته شود، مي بيند كه ارواح مؤمنان چگونه دور هم نشسته اند و با هم سخن مي گويند. بعد فرمود: هيچ مؤمني در زميني از زمين هاي دنيا نمي ميرد مگر آن كه به روح او گفته شود كه به وادي السلام (نجف) برود و آن جا (وادي السلام) بقعه اي از بهشت عدن است.[2]
3. ابا بصير مي گويد: از امام صادق ـ عليه السلام ـ درباره روح مؤمن پرسيدم، حضرت فرمود:
«ارواح مؤمنين در بهشت است كه از خوردني هاي آن مي خورند، و از نوشيدني هاي آن مي نوشند و پيوسته از خداوند تقاضا مي كنند كه قيامت را برپا دارد.»
طبق اين گونه روايات ارواح مؤمنان در عالم روحاني و همدم يكديگر و در كنار هم هستند و در وادي السلام كه مظهر عالم معنوي و بهشت الهي است زندگي مي كنند.
انسان ها با اعتقادات گوناگون كه در دنيا دارند و كارهايي كه انجام مي دهند يا به سوي حيوانيت پيش مي روند و تمام استعدادهاي آنها در بعد حيواني و بهيمي به فعليت مي رسد و داراي ملكه درنده خويي مي شوند. و يا بر اثر اعتقادات الهي و اعمال شايسته و عبادت هايي كه در شرع مقدس الهي دستور داده شده به سوي فرشته خويي به پيش مي روند و تمام استعدادهاي نهفته در وجود او به صورت فرشته خويي فعليت مي رسد و ملكه سعادت پيدا مي كند و در واقع فرشته اي از فرشته هاي الهي مي شود.
اين افراد به دليل خوي فرشته اي كه پيدا كرده به جايي مي رسند كه حتي بسياري از نعمت هاي بهشتي براي آنها ناچيز جلوه مي كند و آنان همواره محو جمال دل آراي حضرت حق و اسماء و صفات حسناي او هستند و در واقع جزء فرشته هاي مقرب الهي مي شوند. و فرشته مَنِشي زندگي مي كنند، از اين رو حكيم بزرگ صدرالمتألهين در اين باره مي گويد: «بي ترديد برخي افراد بشر در كمالات ذاتي خود به گونه اي پيش مي روند كه جزء فرشتگان مقرب مي شوند و هرگز به ما سواي حق تعالي از لذت هاي بهشتي و نعمت هاي گوناگون آن توجهي ندارند.»[3] طبق اين بيان معلوم مي شود كه ارواح بزرگ نه تنها در ميان فرشتگان زندگي مي كنند بلكه خود نوعي از فرشته هستند.
(رزقنا الله و ايّاكم: خداوند روزي من و شما نمايد)
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سيد محمد حسين طهراني، معاد شناسي، ج3، ص 222 تا ص 238 نشر حكمت، قم چاپ اول 1403ق.
2. فلسفي، محمد تقي، معاد از نظر روح و جسم، ج1، ص 263 نشر هيئت نشر معارف اسلامي تهران 1360ش.
3. مجلسي محمد باقر، بحارالانوار، ج6 نشر دارالاحياء العربي بيروت 1403ق.
[1] . فروع كافي، كتاب الجنائز، باب في روح المؤمنين، بيروت، دارالتعارف، 1401ق، ج2، ص 243 ح2. [2] . همان، ح1. [3] . حكيم صدرالمتألهين، رسالة العرشيه، با ترجمه غلام حسين آهني، نشر مهدوي اصفهان، بي تا، ص 35.