در منابع روائي شيعي، در روايات متعددي، اشارهاي به جمع شدن ارواح مردگان در مكان خاصي شده كه از اين مكانها، گاهي به صراحت واديالسلام و وادي برهوت عنوان شده و گاهي صراحتي به اين دو عنوان نشده بلكه به طوري توصيف شده كه تطبيق كامل با آنچه در روايات تصريح شده آمده است، دارد. يعني قرائني در روايت وجود دارد كه ميرساند آنچه را امام ـ عليه السلام ـ در حال توصيف آن هستند، همان واديالسلام يا وادي برهوت است. در هيچ يك از روايات كلمه«نجف» نيامده ولي ظاهرا به كمك قرائني كه در خود روايت وجود دارد، نجف فعلي براي وادياسلام فهميده ميشود مضافا اينكه قبرستان آن شهر الان نيز به واديالسلام معروف است اما در مورد وادي برهوت در روايات متعددي تصريح به(يمن) شده است.
مردي به حضرت صادق ـ عليه السلام ـ گفت: برادري دارم كه در بغداد زندگي ميكند ميترسم در همان شهر بميرد.
حضرت فرمودند: غمي به خود راه مده از اينكه، چه كسي كجا مي ميرد هرگاه مؤمني در شرق و يا غرب عالم بميرد خداوند روح او را به واديالسلام منتقل ميكند آن مرد سؤال كرد: واديالسلام كجاست؟
حضرت فرمود: پشت كوفه بياباني است معروف به واديالسلام ارواح مؤمنين دسته دسته اطراف و گرداگرد هم مينشينند، و با هم سخن ميگويند.[1]
در روايتي ديگر، داستان سخن گفتن حضرت علي ـ عليه السلام ـ با اموات در واديالسلام از زبان حبه العري نقل شده كه حضرت مدت زيادي را شروع به سخن گفتن با آنها كردند. و در پايان از جمع شدن ارواح آنها خبر داده و فردمودند كه هر مؤمني كه از دنيا ميرود به روح او گفته ميشود: به ارواح ديگر مؤمنان در واديالسلام ملحق شو او نيز به جمع آنها ميپيوندد، و اين واديالسلام قطعهاي از بهشت برين است.[2]
از اين قبيل روايات كه در توصيف چنين محلي روي زمين ميپردازد، باز هم وجود دارد كه به دليل اختصار به آنها اشارهاي نميشود ولي در پايان آدرسهايي داده خواهد شد.
1. از تعبيري مثل(ظهر كوفه) به معناي پشت كوفه كه در روايات به كار رفته معلوم ميشود كه واديالسلام در نجف كنوني كه قبر مطهر اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ است ميباشد، البته وجود شواهد تاريخي مبني بر قرار داشتن واديالسلام در نجف را منكر نيستيم و لكن از پرداختن به آنها خوداري نموديم.
2. ارواح مؤمنين پس از رفتن از دنيا در مكاني كه مناسبت با اعمال و كردار آنها داشته جمع ميشوند و با هم حشر و نشر دارند.[3]
3. اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه روح بالذات قوام ندارد و بايد در قالب مخصوصي جلوه كند، پس اگر بخواهد در عالم برزخ ظهور كند بايد با قالب مثالي باشد، پس اينكه در روايت دوم حضرت در جواب حبه ميفرمايد: روحهاي آنها است كه جمع ميشود، منظور روحي كه در قالب مثالي در آمده باشد و الا روح مجرد در ظرف زمان و مكان قرار نميگيرد.[4]
رسول خدا ـ صلي الله عليه وآله ـ فرمود: بهترين آبهاي روي زمين آب زمزم، بدترين آبها، آب برهوت است كه در بيابان حضر موت واقع شده و ارواح كفار با بدنهايهاي مثالي خود به آنجا منتقل ميشوند.[5]
روايتي ديگر:
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرموده است: كه پشت «يمن» بياباني است كه به آن وادي حضر موت ميگويند در اين بيابان از جانداران به جز مارهاي سياه و جغد، موجود زنده ديگري يافت نميشود، سپس فرمود: در اين بيابان چاهي است كه به آن «بلهوت» ميگويند: اين بيابان محل سكونت ارواح مشركين است و آنها به آن چاه رفت و آمد ميكنند و از آب آن چاه كه مانند چرك و خون است ميآشامند.[6]
برهوت: بياباني است در حضرموت و در آن چاهي است كه از آن گازهاي متعفن و بدبو فوران ميكند. مشهور است كه ارواح كفار در آن بيابان اجتماع ميكنند و از شدت ناراحتي فرياد ميزنند و در تب و تابند.[7]
با توجه به روايات مذكور و رواياتي كه ذكر آنها به دليل طولاني بودن در حوصله اين نوشتار نبود، آشكار ميگردد كه واديالسلام در نجف و وادي برهوت در يمن سند روايي داشته و صحيح ميباشند. انشاء الله ما از آن دسته افرادي باشيم كه بعد از مرگ به واديالسلام منتقل شويم و از نعمتهاي فراواني كه در آنجا مهياست بهرهمند ميگرديم.
منابع براي مطالعه بيشتر :
1. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، لبنان، مؤسسه الوفاء بيروت 1404قمري. صفحات و مجلدات، 1. ج 6، ص 290. 2. ج 6، ص 292. 3. ج 6، ص 267. 4. ج 8، ص 286. 5. ج 33، ص 239. 6. ج 33، ص 241. 7. ج 57، ص 206. 8. ج 86، ص 285. 9. ج 97، ص 235.
2. ثقهالاسلام شيخ كليني، اصول كافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365ه.ش.
صفحات و مجلدات: 1. ج 3، باب مايعاين المؤمن و الكافر. 2. ج 3، باب فيارواح المؤمنين 3. ج 3، باب في ارواح الفكار 4. ج 6، باب فضل ماء زمزم و ماء الميزاب ص 386. 5. ج 8، باب القباب
3. مظاهري، محمد، انسان و عالم برزخ، چ3، موسسه انتشارات نبوي، 1376، ص 47، تا ص 84.
4. محمدي اشتهاردي، محمد، عالم برزخ در چند قدمي ما، ج 9، تهران، مؤسسه انتشارات نبوي، 1376، صص 202، 204.
5. دستغيب، سيد عبدالحسين، برزخ، ج 6، شيراز كانون تربيت، 1365، صص 99، 102.
قال الامام علي ـ عليه السلام ـ : ما ظفر من ظفر الاثم به و الغالب بالشر مغلوب؛
پيروز نشد آن كس كه گناه بر او چيرگي يافت و آن كس كه با بدي پيروز شد شكست خورده است.
(حكمت 327 نهجالبلاغه)
[1] . كافي، ج 3، ص 243، حديث 2. [2] . كافي، ج 3، ص 243، حديث 1. [3] . انسان و عالم، برزخ، ص 51. [4] . مظاهري، محمد، انسان و عالم برزخ، ج 3، مؤسسه انتشارات نبوي، 1376 ص 50 پاورقي. [5] . كافي، ج 3، ص 246، حديث 5. [6] . بحارالانوار، ج 17، ص 393، حديث 4. [7] . مجمع البحرين، ج 6، ص 342، به نقل از كتاب انسان و عالم برزخ ص 83.