ابتدا خلاصه اي از داستان دو فرشته به نام هاي هاروت و ماروت كه در سوره ي بقره از آنها ياد شده اين گونه بيان شده است: هنگامي كه بازار سحر و جادو در سرزمين بابل به اوج خود رسيد و جادوگران نابكار از اين رهگذر به آزار و اذيّت مردم آن سامان دست اندازي مي كردند، گوئي مردم چشم امّيد به درگاه خدا دوخته و دست نياز به سوي يگانه فريادرس خود دراز كردند و گشايش كار خود يعني نابودي ساحران نابكار را از خداوند متعال خواستار شدند و خداوند رحيم در رحمتش را گشود و دو فرشته از بارگاه پرعظمت خود به نام هاي هاروت و ماروت را به صورت دو انسان مأمور به تعليم روش هاي خنثي سازي و باطل ساختن جادو و سحر كرد وظيفه ي دو فرشته ي انسان نما (هاروت و ماروت) در ميان مردم بابل اين بود كه نكات و مطالب علم سحر و جادو را براي مردم تشريح و توضيح مي دادند تا بتوانند در برابر آزار و اذيت و ترفندهاي جادوگران مقاومت و يا حدّاقل سحر آنان را خنثي و باطل سازند و پس از تعليم نكات سحر و جادو به مردم هشدار مي دادند كه مبادا از تعليمات آنها سوء استفاده شود زيرا كه اين تعليمات مايه ي آزمايش است و كسي كه سوء استفاده كند به خدا كفر ورزيده است[1] (با رسوخ خرافات و اسرائيليات در متون اسلامي ما ساحت مقدس اين دو فرستاده ي الهي (هاروت و ماروت) مورد اهانت واقع مي شوند).
حال با بررسي معاني سحر و جادو در لغت نامه ها به اين نكته پي مي بريد كه معاني جادو حول محور خدعه و نيرنگ و فريب مي چرخد كه اين معاني عبارتند از:
1 - علم و دانش.
2 - شعبده بازي، تردستي، چشم بندي.
3 - اغفال كردن، خدعه، نيرنگ و فريفتن و حيله ي دروغين به كار بردن.
4 - خيال و پندار موهوم.
5 - به كار گيري عوامل مرموز و نامرئي در جلب شياطين جنّ و انس.
6 - تصرف در طبيعت از طريق اوراد و افسون ها و طلسم هاي شيطاني.
7 - فساد و تباهي.
8 - ديوانگي و در انگليسي نيز معادل Magic است[2].
سحر، دانش شگرف و شيطاني است كه به امور خارق العاده شباهت دارد اما خود خارق العاده نيست چرا كه اولا آموختني است و ثانياً شخص جادوگر و مرتكب عمل جادوئي آخرين شخصي نيست كه توانسته با توجهات و تلقينات شيطاني در مجاري عادت تصرف كند بلكه اشخاص ديگري هم با تعليم مي توانند به مانند او انجام دهند و جادوگر شخصي است كه تحت تعليم اين علم شيطاني قرار گرفته و با الهامات و توجهات و اوراد طلسم هاي شيطاني اقدام به امور شبه خارق العاده مي كند چرا كه اين اعمال شيطاني از درجه ي اعتبار از معجزه و كرامت كه خداوند به بندگان صالح و برگزيده ي خود عطا مي كند تفاوت دارد.
همان سحري كه در آيه ي 102 سوره ي بقره دلالت بر تأثير جدائي زن و مرد از يكديگر داشت.
كه ساحران با بهره گيري از ساده لوحي مردم اقدام به اغفال آنان مي نمايند چنان كه در سرگذشت حضرت موسي (عليه السلام) و نمايان شدن ريسمان ساحران به صورت مار در قرآن به صورتي زيبا نقل شده است.
در اين نوع سحر شخص جادوگر با اطلاع از خواص اشياء و عناصر طبيعت اقدام به اعمال خارق العاده مي كند. چنان چه در تاريخ آمده ساحران فرعون در درون ريسمان هايشان مقداري جيوه به كار برده بودند كه پس از تابش آفتاب به حركت درآمد و اعجاب فرعونيان و حتي حضرت موسي (عليه السلام) را برانگيخت[3].
از آن جا كه قرآن با صراحت از سحر و ساحر سخن به ميان آورده و بر واقعيّت و حقيقت آن صحّه گذاشته است و هم چنين در داستان ها و فيلم ها و رمان ها سخن از سحر و جادوگري بسيار به ميان آمده خود دليلي روشن بر وجود سحر است چرا كه در دنياي امروزي هم هرازگاهي شينده مي شود كه فلان عمل جادوئي از شخصي سر زده است و هر چند با ورق زدن كتاب ها نمي توان تاريخچه ي معيّني براي اولين جادوگر و اطلاعات جادوئي را به دست آورد ولي اين نكته قابل توجه است كه مي توان بنيان گذار و واضع اين علم را به ابليس نسبت دهيم چرا كه تمامي بدي ها و گمراهي ها سرانجام به او منتهي مي شود و اما گفته اند كه شوم ترين منابع فساد در دست شوم ترين ملل بلاد منظور علم جادو و قوم يهود است چرا كه هنوز هم قوم بي تعهّد بني اسرائيل با تحريف آسماني تورات، روش هاي جادوگري و رمّالي و شعبده بازي را در آن وارد ساخته اند و ساحت پاك و مقدس پيامبراني هم چون حضرت ابراهيم خليل (عليه السلام) و حضرت سليمان (عليه السلام) را متهم به ساحري و جادوگري مي كنند و فرشتگان الهي هم چون هاروت و ماروت را مورد غضب خداوند و جادوگراني منفي معرفي مي نمايند[4].
و دليل ديگري كه حقيقت اين علم را تأئيد مي كند تأليف كتاب هائي است كه در اين علم نگاشته شده است از جمله كتاب كُلُّهُ يسرٌّ و كتاب تسخيرات نوشته ي سكاكي و السحر في القرآن الكريم، عبدالمنعم الهاشمي و ...
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- امين الاسلام ابوعلي فضل بن حسن طبرسي، ترجمه ي تفسير جوامع الجامع، ترجمه ي احمد اميري شادمهري (مشهد، آستان قدس رضوي، چ اول، 1374)، ج اول، ص 138.
2 - استاد ناصر مكارم شيرازي و همكاران،تفسير نمونه،(تهران،دارالكتب الاسلاميه،چ سي و دوم،1374)،ج1،ص 369تا382.
3 - عندالمنعم الهاشمي، السِّحر في القرآن الكريم (بيروت، لبنان، دارابن حزم، 1411 هـ).
4 - مجدي محمد الشهاوي، العلاج القرآني للسحر والمس الشيطاني، (بيروت ، لبنان، عاله الكتب، 1419 هـ)
5 - امين الدين ابوعلي فضل بن حس طبرسي، كشف البدايع ترجمه و پاورقي تفسير جوامع الجامع، ترجمه ي محمد علي روحاني خراساني، (قم، اسماعيليان،خرداد 1379)، ج 1، ص 125.
6 - بهاءالدين خرمشاهي، دانشنامه ي قرآن و قرآن پژوهي، (تهران، دوستان (و) ناهيد، 1377)، ج 2، ص 1193.
7 - ظفرالاسلام خان، نقد و نگرشي بر تلمود، ترجمه ي محمدرضا رحمتي (قم، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه ي علميه ي قم، 69)، ص 76.
8 - علاّمه سيد محمدتقي مدرّسي، نگرشي نو بر انديشه ي اسلامي، ترجمه ي حميدرضا آژبر (مشهد، انتشارات آستان قدس رضوي) ص 70.
[1]. طباطبائي، سيد محمدحسين، ترجمه ي تفسير الميزان، ترجمه ي سيد محمدباقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ج 1، ص 350 [2]. خرمشاهي، بهاءالدين، دانشنامه ي قرآن و قرآن پژوهي، تهران، دوستان (و) ناهيد، 1377، ج 2، ص 1193. [3]. همان، ص 1195. [4]. ظفرالاسلام خان، نقد و نگرشي بر تلمود، ترجمه ي: محمدرضا رحمتي، قم، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه ي عليمه ي قم، 1369، ص 76.