در جنگهاي داخلي اسپانيا ژنرال فرانكو ديكتاتور، در چهار محور به سمت مركز شهر حركت كرد و به موازات اين چهار ستون نظامي، ستون ديگري، تحت عنوان ستون پنجم براي انجام مأموريتهاي تخريب، جاسوسي، ترور ـ انفجار و ... به داخل شهر روانه كرد. اين اصطلاح بعدها به عنوان نيروهاي نفوذي بيگانه در خاك خودي اطلاق گرديد.
ستون پنجم دشمن در طول جنگ تحميلي به مزدوران خود فروخته و احزاب و گروهكهاي چپ و راست التقاطي و انحرافي داخلي كه به عنوان نيروهاي نفوذي دشمن عمل ميكردند و در تخريب روحيه مردم و رزمندگان اسلام نقش اساسي را داشتند، اطلاق ميشد. نمونه بارز ستون پنجم دشمن گروههاي سياسي محارب جمهوري اسلامي ايران از جمله سازمان منافقين خلق ـ دمكرات، كومله و سلطنت طلبها بودند.
اين گروهكها علاوه بر جمع آوري اطلاعات به نفع دشمن مبادرت به اقدامات نظامي در كردستان و كرمانشاه ميكردند از جمله، حمله گسترده آنها در عمليات مرصاد بود كه با شكست مفتضحانهاي رو به رو شدند.
علاوه بر اين گروههاي الحادي اقدام به ترور فرماندهان و مسئولين جنگ نموده و ضمن نفوذ در مراكز نظامي سعي در جاسوسي براي دشمن مينمودند مردم ايران به تمامي آنها در طول دفاع مقدس از آنها با عنوان خائن ياد ميكردند. هر چند كه با حضور هوشيارانه مردم و رزمندگان اسلام نتوانستند كار چنداني پيش ببرند.