عبداللّه صالحى
موسوعه كه به معناى دائرةالمعارف است، در بردارنده مجموعه مطالبى است كه منسوب به امام عليهالسلام بوده؛ خواه آن كه از شخص امام وارد شده و يا از ديگران پيرامون آن بيان شده باشد.
در راستاى رسيدن به اين معنا، «مؤسّسه تحقيقاتى حضرت ولىّعصر عليهالسلام » گامهاى مثبتى را برداشته و اوّلين موسوعهنگارى را در باره حضرت جواد الائمّه عليهالسلام تحت عنوان «موسوعة الجواد عليهالسلام »، در دوجلد زركوب و قطع وزيرى چاپ و منتشر ساخته است، كه بحمداللّه در سال 1378 ش. به عنوان «كتاب نمونه سال» برگزيده شده است. سپس «موسوعة الامام الهادى عليهالسلام » در چهار جلد، كه اميد است به حول و قوّه الهى و توجّهات حضرت بقيةاللّه الأعظم عليهالسلام ، يكى پس از ديگرى در اختيار علاقهمندان و تشنگان چشمه زلال اهلبيت عصمت و طهارت عليهمالسلام قرار گيرد. همچنين «موسوعة الامام الكاظم عليهالسلام » و «موسوعة الامام الرّضا عليهالسلام » در شرف تكميل مىباشد.
اين موسوعه كه سومين اثر «موسوعه نويسى» مؤسّسه حضرت ولىّعصر عليهالسلام مىباشد، در بردارنده آنچه از امام حسن عسكرى عليهالسلام ـ در گفتار و كردار ـ صادر شده؛ همچنين آنچه از ديگران ـ كتب آسمانى، انبيا و ائمه عليهمالسلام و شخصيت هاى شيعه و سنّى ـ در شأن و منزلت وى وارد شده است، مىباشد. به عبارت ديگر: معجم، كليّة مايرتبط بالامام العسكرى عليهالسلام خواهد بود.
1. شش جلد زركوب در قطع وزيرى، با استفاده از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوّليه (شيعه و سنّى).
2. ثبت كليّه مدارك هر حديث و موضوعى، با آدرس دقيق در پاورقى.
3. مجموعه احاديث و مطالب اين موسوعه در 9 باب و 59 فصل و يك خاتمه تنظيم و دسته بندى شده است.
4. تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مىباشد.
5. لغات و عبارات مشكل و يا اشتباه در پاورقى، ترجمه و مورد توضيح قرار گرفته است.
6. از ويژگىهاى ديگر، اين كه داراى 30 فهرست متنوّع مىباشد.
فصل اوّل در 4 موضوع: پيشگويى حضرت رسول صلىاللهعليهوآلهوسلم و بشارت بر ولادت امام عسكرى عليهالسلام ، تاريخ ولادت و محلّ ولادت.
فصل دوم نيز در 4 موضوع: نام حضرت در كتابهاى آسمانى، نسب حضرت، ألقاب و كنيه حضرت.
فصل سوم در 2 موضوع: شمائل و جمال حضرت.
فصل چهارم در 4 موضوع: نام مادر، شأن آن مخدّره، همسران و اسامى و حالات ايشان، زيارتنامه نرجس و فرزندان دختر و پسر، خواهران و برادران حضرت.
فصل پنجم در 3 موضوع: مدّت عمر هنگام خروج از عراق، مدّت امامت و مدّت عمر هنگام شهادت.
فصل ششم در 5 موضوع: تاريخ شهادت، چگونگى شهادت، نماز بر جنازه حضرت و محل و كيفيت دفن.
فصل اوّل در 15 موضوع: نصوص وارد بر امامت حضرت از كتابهاى آسمانى و انبيا و معصومان عليهمالسلام .
فصل دوم در 9 موضوع: برخى از احاديث وارده پيرامون فضائل و مناقب حضرت.
فصل سوم در 6 موضوع: علائم و نشانههاى امامت در كلام معصومان عليهمالسلام .
فصل چهارم در 11 موضوع: معجزات و كرامات حضرت در جريانات مختلف.
فصل پنجم در 2 موضوع: زيارات وارده و دعاى متضمّنِ توسّل به حضرت.
فصل ششم: در بيان كلمات بزرگان پيرامون شخصيّت والامقام حضرت.
فصل اوّل در 6 موضوع: در ابعاد مختلف زندگى اجتماعى، فرهنگى، اخلاقى، سياسى و...
فصل دوم در 10 موضوع: پيرامون حالات و برخوردهاى حضرت با خلفاى همعصر خود.
فصل اوّل در 6 موضوع: در رابطه با توحيد و صفات خدا.
فصل دوم در 14 موضوع: پيرامون ملائكه و انبيا عليهمالسلام .
فصل سوم در 3 موضوع: در بيان احاديث وارده پيرامون مقام ولايت و امامت در 65 عنوان؛ و سپس 13 عنوان در خصوص پنج تن آل عبا عليهمالسلام و در پايان 12 عنوان در فضائل و مناقب هريك از امامان عليهمالسلام .
فصل چهارم در 2 موضوع: مربوط به عالم برزخ و قيامت.
هر فصلى مربوط به يكى از عناوين فقهى مرسوم بين فقها مىباشد...
فصل اوّل در 3 موضوع: پيرامون فضائل قرآن، قرائت آن، تفسير و تأويل آيات شريفه.
فصل دوم در 9 موضوع: در رابطه با احاديث وارده پيرامون دعاها، تسبيحات و اذكار و...
فصل اوّل در 6 موضوع: حكمتها و نصايح متنوّع، در 16 عنوان.
فصل دوم: اشعار حضرت.
فصل سوم: فضائل شيعه.
فصل چهارم: در طبّ و درمان امراض به شيوههاى مختلف.
فصل اوّل: در احتجاجات و مناظرات حضرت.
فصل دوم: در نامهنگارىهاى حضرت با اشخاص مختلف، در 71 عنوان.
فصل اوّل: متضمّنِ احاديث شريفه قدسيه.
فصل دوم: كلمات ملائكه و فرشتگان الهى.
فصل سوم در 2 موضوع: سخنان پيغمبران سلف و كلمات حضرت رسول عليهمالسلام .
فصل چهارم در 13 موضوع: متضمّنِ سخنان حضرت فاطمه زهرا و امامان عليهمالسلام .
فصل پنجم در 11 موضع: حاوى سخنان افراد و شخصيتها.
و اما خاتمه موسوعه، مشتمل بر چهار فصل است:
فصل اوّل: آن دسته از روايات و احاديثى كه به قرينه راويان حديث و نظرات دانشوران علم رجال و درايه، از ديگر معصومان عليهمالسلام بوده؛ ولى اشتباهاً به نام امام عسكرى عليهالسلام ثبت گرديده است.
فصل دوم: اشخاص و افرادى كه مورد مدح و يا مذمّت حضرت قرار گرفتهاند.
فصل سوم در 4 موضوع: موثّقين، معتمدين، نمايندگان و خادمان حضرت و نيز شعراى هم عصر امام كه در عظمت وى اشعار سرودهاند.
فصل چهارم: راويان و اصحاب امام عسكرى عليهالسلام مىباشد كه مشتمل بر 2 موضوع است:
الف) راويان و اصحابى كه دانشوران علم رجال در كتابهاى خود به نام آنان تصريح نمودهاند.
ب) راويانى كه در اين موسوعه مستقيماً از حضرت نقل سخن يا سيره كردهاند.
يكى ديگر از امتيازات و ويژگىهاى اين موسوعه، فهرستهاى مختلف و متنوّعى است كه در 30 عنوان به شرح زير خواهد بود:
فهرست آيات شريفه قرآن، دعاها و زيارات، احاديث شريفه، كلمات غير معصوم، اسامى 14 معصوم عليهمالسلام ، پيامبران سلف و جانشينان ايشان، نام فرشتگان و جنّيان، مردان، زنان، مكانها و شهرها، صنايع و حرفهها، فرقهها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوين فقهى، وزنها و كيلها و...، اشعار، اوّليّات، ضرب المثلها، امراض و آفات، زبانهاى گوناگون، مقامات الهى، حيوانات، خوراكىها و آشاميدنىها، پوشيدنىها، رنگها، زينت آلات، كتابهاى آسمانى، وقايع و ايّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه و در پايان نيز «فهرست عناوين و موضوعات» كتاب.
منبع :کوثر ، زمستان 1382، شماره 60