لوله از جنس آزبست و سيمان – روش آزمون دامنه فشار براي
خطوط لوله
فهرست مطالب
استاندارد لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون ـ دامنه فشار براي خطوط
هدف و دامنه كاربرد
آزمون فشار نصب شده در كانال ( روش 1)
آزمون فشار خطوط نصب شده در كانال ( روش 2)
آزمون فشار براي خطوط لولههايي كه روي سطح زمين و يا بالاتر از سطح زمين كار گذاشته ميشوند
آزمون براي لولههايي كه در فاضلاب و زهكشها كاربرد دارد
بسمه تعالي
پيشگفتار
استاندارد " لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون دامنه فشار براي خطوط لوله " كه توسط كميسيون مربوط تهيه و تدوين شده در جلسه كميته ملي استاندارد مورخ مورد تاييد قرار گرفته , اينك به استناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملي ايران منتشر ميشود .
تدوين شده و در دويست و هفتاد و هشتمين جلسه كميته ملي استاندارد خوراك و براي حفظ و همگامي با تحولات و پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع , علوم و خدمات استانداردهاي ملي ايران در مواقع لزوم تجديدنظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها ارائه شود , در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت . بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين تجديدنظر آنها استفاده كرد .
در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه , در حد امكان بين استاندارد و استاندارد ملي كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود .
منابع و مأخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح زير است :
ISO 4483
استاندارد لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون ـ دامنه فشار براي خطوط
1 ـ هدف و دامنه كاربرد
هدف از اين استاندارد تعيين روش آزمون فشار خطوط لوله آزبست و سيمان كه براي آبرساني در سطح زمين يا زيرزمين به كار رفته ميباشد و اين خطوط ممكن است داراي فشار هيدروليكي داخلي يا فاقد آن باشد براي اندازهگيري فشار و سيستم لولهكشي دو نوع آزمون تعيين گرديده است .
الف : آزمون فشار به طور جداگانه روي قسمتي از لولههاي نصب شده .
ب : آزمون فشار روي هر اتصال دو خطوط لوله در حين كاراندازي و سپس آزمون روي كل خط نصب شده يادآوري ميشود كه اين روش فقط براي لولههاي از قطر 900 ميليمتر به بالا به كار برده ميشود .
2 ـ آزمون فشار نصب شده در كانال ( روش 1)
2 ـ 1 ـ طول خط مورد آزمون
طول خط مورد آزمون توسط طرح سيستم لوله كشي با در نظر گرفتن شرايط مسير لولهگذاري نظير بستر لولهگذاري , شرايط آب و هوا , شلوغي محل كارگذاري لوله . دسترسي به آب جهت آزمون و داشتن تكيهگاه مناسب براي بستن موقتي انتهاي لوله مشخص ميگردد . طول خط مورد آزمون به طور معمول از 500 تا 1000 متر است اجازه داريم خطوط طولانيتر را نيز مورد آزمون قرار داده به شرط اين كه در حين آزمون فشار بالاترين نقطه خط كمتر از 0/8 برابر فشار در پايينتر نقطه خط مورد آزمون باشد .
2 ـ 2 ـ عمليات قبل از آزمون
2 ـ 2 ـ 1 ـ خاكريزي قبل از آزمون
2 ـ 2 ـ 1 ـ 1 ـ خاكريزي جزئي
لولههاي خط لوله مورد آزمون بايد روي بستر از خاك فشرده تكيه داده شود لولههاي تا قطر 200 حداقل با 300 ميليمتر خاك پوشانده شود . خاكريزي انجام شده بايد تقويت و فشرده گردد به طوري كه فشار داخلي موجب جابهجايي لولهها به طور جانبي يا عمودي نگردد . براي بازرسي نبايد پوشانده شود .
2 ـ 2 ـ 1 ـ 2 ـ خاكريزي كامل
پيمانكاران اجراي خطوط لوله ممكن است عمليات خاكريزي را قبل از آزمون فشار با توافق طراحان به طور كامل انجام دهند و اين به شرطي است كه متعهد شوند تا محل ترك هايي را كه در حين آزمون مشخص ميگردد را تعيين و خاكريزي آن قسمت برداشته شود .
2 ـ 2 ـ 2 ـ تكيهگاه
پس از اينكه بلوكهاي تكيهگاه دايمي در جاي خود قرار گرفت و به مقاومت كافي رسيد آزمون انجام ميگيرد .
2 ـ 2 ـ 3 ـ قطعه مورد آزمون از آب پر ميشود
خط لوله مورد آزمون بايد با يك سرعت نسبتأ آهسته با آب پر شود تا خروج هوا از آن مطمئنأ صورت گيرد ميزان اين سرعت براي پر كردن لوله به ميزان 0/05 متر بر ثانيه است و از فرمول زير محاسبه ميشود .
كه در آن :
a = سرعت پر كردن خط لوله از آب بر حسب متر بر ثانيه .
d = قطر داخلي لوله بر حسب ميليمتر
آب ترجيحأ بايد از قسمت پايين لوله وارد گردد و شير هوا بازگذاشته شود تا گريز هوا از جاهاي ديگر انجام نگيرد . براي اطمينان از خروج كامل هوا بايد با وسيله مناسبي هواي داخل لوله را از آن خارج و در پايان قسمت خروجي هوا با يك درپوش بسته شود .
2 ـ 3 ـ وسايل آزمون
فشار هيدروليكي در خطوط لوله مورد آزمون به وسيله يك پمپ مناسب افزايش مييابد . مقدار آب تانك پمپ نيز متناسب با درجهاي است كه مقدار آب اضافه شده را اندازه ميگيرد و دقت آن برابر 1+ ليتر ميباشد يك فشار سنج كاليبره شده نيز به پايينترين نقطه خطوط متصل است و قادر است فشار را تا دقت 0/01MPa نشان دهد .
2 ـ 4 ـ روش كار
2 ـ 4 ـ 1 ـ روش مقدماتي براي آزمون
پس از آنكه خطوط لوله مورد آزمون از آب پر شد به مدت حداقل 24 ساعت تحت فشار هيدرواستاتيكي قرار داده ميشود . چنانچه به علت معايب ايجاد شده ميزان آب و فشار آن كاهش يابد پس از ترميم معايب شرايط آزمون به وضعيت اوليه بازگشت داده ميشود . سپس با تأمين مجدد فشار لازم زمان ايست آغاز ميگردد . در صورتي كه خطوط لوله به طور جزئي خاكريزي شده باشد قسمت هايي از لوله كه خاكريزي نشده است پس از گذشت 24 ساعت از زمان ايست بازرسي انجام ميگيرد . چنانچه قبل از آزمون خطوط لوله كاملا خاكريزي شده باشد به علت عدم امكان بازرسي ميزان كسري آب اندازهگيري ميگردد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ آزمون فشار
چنانچه كليه شرايط آزمون در مسير خطوط لوله مورد بررسي قرار گرفت و هيچگونه اشكالي وجود نداشت آزمون انجام ميگيرد ميزان فشار هيدروليكي آزمون نبايد كمتر از 1/5 برابر فشار مجاز در خصوص لوله ( فشار كار ) كه مقدار آن از يك مگاپاسكال تجاوز نميكند باشد .
WP < 1/0="" mpa="" برايf.t.p="1/5" wp="">
WP < mpa="" برايf.t.p="WP" +="" 0/5="" mpa="">
كه در آن WP فشار مجاز كار ميباشد كه برابر نصف فشار هيدروليكي تست كارخانه ميباشد .
دامنه فشار صرفنظر از مقدار فشار عملي هرگز نبايد كمتر از MPa0/4 باشد در حالي كه وقتي فشار بالا ميرود بايد دقت نمود كه هوا كاملا خارج شده باشد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ 1 ـ مدت زمان آزمون فشار و جذب آب
پس از پر شدن خطوط لوله از آب مقداري توسط لوله جذب ميشود سرعت جذب آب متناسب است با ميزان آب اوليه . قطر و طول خطوط لوله اگر چه ميزان جذب آب در طول ادامه آزمون كاهش يافته و اهميت آن نيز كم ميشود . ولي اثر آن در رابطه فشار قابل ملاحظهاي خواهد بود . پس از رسيدن به فشار مورد نظر مطابق بند 2 ـ 4 ـ 2 فشار مذكور به مدت يك ساعت در خطوط مورد آزمون نگهداشته ميشود براي نگهداشتن طولانيتر با نظر طراحان سيستم لوله كشي تا حدود ماكزيمم 6 ساعت هم عملي ميباشد .
در نتيجه جذب آب توسط لولهها ابتدا فشار به كار رفته كاهش مييابد و براي جبران كسري آب مقداري آب اضافي به داخل خطوط لوله مورد آزمون پمپ ميشود ميزان فشار به حال اوليه برميگردد و براي تكرار محل فوق فواصل زماني نيم ساعت به كار ميرود .
هنگام افزايش آب كسري آب اندازهگيري و ثبت ميشود در پايان كل آب اضافه شده معين ميگردد . كل مقدار آب اضافه شده جهت نگهداري در طول مدت آزمون نبايد متجاوز از مقدار تعيين شده در جدول شماره 1 باشد اندازهگيري متوالي هميشه يك روند كاهش را نشان ميدهد .
يادآوري ـ جدول شماره 1 ماكزيمم ميزان كسري آب را بر حسب زمان ( بين 0/25 تا 6 ساعت ) فشارهاي مختلف نشان ميدهد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ 2 ـ تكرار آزمون فشار
در صورتي كه مقدار آب براي نگهداري فشار پيوسته اضافه شود خطوط مورد آزمون براي شناسايي نشتي مجددا بايد مورد بازرسي قرار گيرد و اگر نشتي مشاهده شد ضرورت دارد ترميم انجام گيرد و آزمون فشار به همان روش قبلي تكرار شود در صورتي كه هيچ نشتي مشاهده نگرديد و مقدار آب اضافه شده جهت حفظ فشار در هر صورتي كه هيچ نشتي مشاهده نگرديد و مقدار آب اضافه شده جهت حفظ فشار به آرامي تا حد مجاز پيش رفت مراحل بايد طوري باشد تا هر نوع هواي حبس شده در خطوط لوله تا قبل از انجام آزمون مجدد خارج شود .
2 ـ 4 ـ 3 ـ آزمون نهايي
پس از اجراي موفقيتآميز آزمون , خطوط لولهها به يكديگر متصل به جز قسمت اتصالات بقيه قسمتها را خاكريزي كامل ميكنيم خطوط لولهها با فشار معادل فشار مجاز در خصوص لوله آزمون ميشود .
طول زمان اين آزمون از طريق مدت مورد نياز براي انجام بازرسي ويژه از قسمت اتصالات بين خطوط لوله كه هر كدام به تنهايي قبلا آزمون ميشوند , تعيين ميگردد .
3 ـ آزمون فشار خطوط نصب شده در كانال ( روش 2)
اين آزمون فقط براي لولههايي با قطر 900 ميليمتر و بالاتر كاربرد دارد و به ويژه در جايي كه شرايط زمين ناپايدار و امكان دستيابي به آبرساني وجود نداشته باشد ابتدا تكتك اتصالات را تست مينماييم و پس از اطمينان از آب بندي اتصالات خطا به صورت كامل تست ميگردد .
4 ـ آزمون فشار براي خطوط لولههايي كه روي سطح زمين و يا بالاتر از سطح زمين كار گذاشته ميشوند
اين نوع از خطوط لولههاي آزبست و سيمان با استفاده از روش 1 آزمون ميشود .
قبل از اجراي آزمون لولهها بر روي پايههايي ثابت قرار ميگيرند و بايد اطمينان حاصل كنيم كه لولهها و متعلقات آن به منظور جلوگيري و جابهجايي خطوط لوله روي تكيهگاههاي مطمئن قرار گرفتهاند .
5 ـ آزمون براي لولههايي كه در فاضلاب و زهكشها كاربرد دارد
اين آزمونها در صورت لزوم براي خطوط لولههايي كه در محدوده فشار جو قرار دارند انجام ميگردد .
5 ـ 1 ـ طول خط مورد آزمون
چنانچه دريچههاي آدم رو در خطوط لوله به هم پيوسته شدند طول قطعه مورد آزمون از دريچهاي به دريچه ديگر است به عبارتي طول قطعه بايد توسط طراح خطوط لوله با در نظر داشتن شيب مشخص گردد .
5 ـ 2 ـ آزمايش خطوط لوله به وسيله آب
5 ـ 2 ـ 1 ـ پر كردن لوله از آب
5 ـ 2 ـ 2 ـ روش كار
بعد از آن كه قطعه مورد آزمون را از آب پر نموديم هواي داخل لوله خارج ميشود فشار هيدرواستاتيكي داخل لوله را تا به ميزان 0/04MPa ( ارتفاع 4 متر آب ) بالا ميبريم اين فشار بايد به مدت 30 دقيقه نگهداشته شود و اگر بازرسي اتصالات مقدور نبود آن وقت كسري آب اندازه گرفته ميشود و مقدار آن از 0/1 ليتر بر متر مربع سطح داخلي لوله پس از 30 دقيقه نبايد تجاوز كند .
آزمايش خطوط به وسيله هوا
در جايي كه شرايط اقليمي ( براي مثال درجه حرارت زير صفر ) موجب مشكلاتي در به كار بردن آزمون توسط آب شود بايد توجه خود را در بكارگيري آزمون به وسيله فشار هواي داخلي معطوف كنيم ابتداي طول خط مورد آزمون به طور كامل پوشانده ميشود و سپس هوا را از طريق يك وسيله مناسب ( براي مثال پمپ دستي ) به داخل لوله پمپ ميشود تا اين كه فشار هوا از 0/01 مگاپاسكال بيشتر نشود و اين مقدار به وسيله يك دستگاه اندازهگيري كاليبره مناسب كه به سيستم اتصال دارد نشان داده ميشود فشار هوا در طول زمان مناسب با قطر لوله تحت آزمون و فشار به كار گرفته شده از آنچه كه تعيين گرديده نبايد تنزل كند .
اين فشار ميتواند از طريق تغيير در درجه حرارت و يا نقصي در دستگاه آزمون تغيير كند ولي اين خرابي آزمون قطعي نيست و اگر خرابي به وجود آيد و ما نتوانيم با كاربرد خارجي آب صابون روي سطح درزگيري لوله هيچگونه تركي را رديابي كنيم قبل از اينكه نتيجه آزمون را مردود كنيم بهتر است كه آزمون بكارگيري آب صورت پذيرد .
يادآوري
1 ـ ارقام بالا در اصل بر پايه ملاحظات تئوري و حدود مشاهدات عملي هستند به هر حال يك هماهنگي بين شرايط آب و هوايي گوناگون و نحوه بكارگيري مختلف لولهها وجود دارد .
2 ـ ارقام بالا براي لولههاي با قطر داخلي 100 ميليمتر به كار برده ميشود براي به دست آوردن ماكزيمم كسري آب در ساير لولههاي با اقطار مختلف , ارقام داده شده , در جدول را براي زمان و فشار مورد نياز در يك فاكتور V/ ضريب ميكنيم . در اين جا است .
3 ـ ارقام جدول فوق براي آزمون فشار از 0/4 تا 2/3 است و ميتوان كسري مجاز آب را براي فشارهايي كه در جدول داده نشده است به طريقه زير به دست آورد .
به طور مثال : براي فشار 1/35=P.T.F مگاپاسكال در مدت زمان 2 ساعت ماكزيمم كسري مجاز براي لوله قطر 100 در 100 متر خط كشي برابر است با :
در اين جا 1/87 ليتر برابر است با كسري آب در فشار 1 مگاپاسكال در مدت زمان 2 ساعت
4 ـ در صورتي كه قبل از انجام آزمون فشار خطوط لوله خاكريزي كامل انجام شده باشد به طوري كه بازرسي اتصالات امكانپذير نباشد كسري مجاز آب حداقل %10 كمتر از مقادير فوق بايد باشند .