اهمیت عمومی تبلیغ

علي وزيني
اهميت عمومي تبليغ
تبليغ و دعوت، زنده کردن انسانها است، از اين رو خداوند مي فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُم...»؛«اي کساني که ايمان آورده ايد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت کنيد، هنگامي که شما را به سوي چيزي مي خواند که مايه حياتتان است.»
در اهميت تبليغ همين بس که هر مکتب و مذهبي براي شناساندن و پاسداري از اصول و مباني خود، نياز به تبليغ دارد؛ همچنين براي حفظ پيروان خود، و تقويت بنيه معنوي و آگاهي آنان، و جذب ديگران، پاسخ گويي به شبهات و اشکالات، جلوگيري از انحرافات و بدعتها و حضور در صحنه جهاني و بين المللي، احتياج مبرم به اهرم تبليغ دارد.
1. ايجاد نظم نوين اسلامي در جهان
اهميتِ تبليغ دين اسلام در دنياي نوين، آن گاه برجسته مي شود که بدانيم راهبرد اصلي اين دينِ آسماني، ايجاد نظم نوين اسلامي در جهان است و چشم انداز نهايي آن، تشکيل حکومتِ اسلامي در عرصه جهاني است.
2. دعوت به حيات برتر
تبليغ و دعوت، زنده کردن انسانها است، از اين رو خداوند مي فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُم...»؛1 «اي کساني که ايمان آورده ايد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت کنيد، هنگامي که شما را به سوي چيزي مي خواند که مايه حياتتان است.»
آيه فوق، با صراحت مي گويد که دعوت اسلام، دعوت به سوي حيات و زندگي در تمام زمنيه ها است؛ اين تعبير، کوتاه ترين و جامع ترين تعبيري است که درباره اسلام و آيين حق آمده است. اگر کسي بپرسد: «هدف اسلام چيست؟» و «اسلام چه چيز مي تواند به ما بدهد؟» در يک جمله کوتاه مي گوييم: «هدف اسلام، بخشيدن حيات در تمام زمينه ها است.»
پس تبليغ دين اسلام، موجب هدايت انسانها به سوي حيات برتر مي گردد و در واقع هدايت يک انسان، به منزله احياي او است و احياي يک انسان به مثابه احياي همه انسانها است: «وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعا»؛2 «و هر کس انساني را از مرگ رهايي بخشد، چنان است که گويي همه مردم را زنده کرده است.»
يک انسانِ زنده شده به حيات قرآني و معنوي مي تواند جامعه اي را از ظلمتِ گمراهي به سوي روشنايي راهنمايي کند.
خداوند متعال در قرآن مجيد مي فرمايد: «وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّني مِنَ الْمُسْلِمين»؛3 «گفتار چه کساني بهتر است از آن کس که دعوت به سوي خدا مي کند و عمل صالح انجام مي دهد و[چنين] گفت: من از مسلمين هستم.»
خداوند با اين پرسش، ارزش و جايگاهِ برترِ تبليغ و مبلغ را آشکار مي سازد. مرحوم طبرسي، در ذيل اين آيه شريفه مي نويسد: «اين آيه شريفه، دعوت به سوي دين را از بزرگ ترين عبادات و واجب ترين واجبات مي داند و بيان مي کند که داعي الي الله بايد به علم خود عمل کند تا مردم زودتر از او بپذيرند و به گفتارش بيش تر اعتماد کنند.»4
3. برترين خدمت، برترين پاداش
در ميان نعمتهاي الهي، هيچ نعمتي برتر از نعمت هدايت نيست و هيچ خدمتي برتر از اعطاي اين نعمت به انسانها نمي باشد؛ به همين دليل است که پاداش اين کار، برترين پاداشها است.
الف. بهتر از آنچه خورشيد بر آن مي تابد
رسول اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد:«يَا عَلِيُّ! لَأَنْ يَهْدِيَ اللَّهُ عَلَى يَدَيْكَ رَجُلًا خَيْرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْس ؛5 اي علي! اگر خداوند به دستان تو انساني را هدايت کند، از آنچه خورشيد بر آن مي تابد، براي تو بهتر است.» و نيز فرمود: «روز قيامت، کسي مي آيد که کارهاي نيک او بسان ابر متراکم يا همچون کوه هاي استوار است؛ [اين فرد] مي گويد: «پروردگارا! چگونه اين حسناتِ من است، حال آنکه من آنها را انجام نداده ام!؟» خداوند مي فرمايد: اين همان دانش تو است که به مردم آموختي و پس از تو به آن عمل مي شد.»6
ب. ثبت نام در لوح
نقل شده که داود عليه السلام به تنهايي به صحرا رفت. خداوند به او وحي کرد که: «اي داود! چرا تو را تنها مي بينم؟» داود گفت: «خدايا! اشتياق من به ديدار تو زياد شده و خلقِ تو، ميان من و تو فاصله انداخته است.» خداوند به او فرمود: «به سوي مردم بازگرد که اگر بنده گريزپايي را نزدم بياوري، نام تو را در لوح، به زيبايي ثبت خواهم کرد.»7
ج. دعاي تمام موجودات
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:«مُعَلِّمُ الْخَيْرِ تَسْتَغْفِرُ لَهُ دَوَابُّ الْأَرْضِ وَ حِيتَانُ الْبَحْرِ وَ كُلُّ صَغِيرَةٍ وَ كَبِيرَةٍ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ سَمَائِهِ؛8 تمام موجودات زمين و ماهيان دريا و هر کوچک و بزرگي در زمين و آسمان خدا، براي تعليم دهنده خوبيها، طلب آمرزش مي کنند.»
مبلّغ اسلام، به طور ويژه، مشمول دعاي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله واقع مي شود که فرمود:«نَضَّرَ اللَّهُ عَبْداً سَمِعَ مَقَالَتِي فَوَعَاهَا وَ حَفِظَهَا وَ بَلَّغَهَا مَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا9 ؛ خداوند، شاد گرداند آن کس را که سخنم را بشنود و بفهمد و حفظ کند و به کسي که آن را نشنيده، برساند.»
4. مسئوليت جانشيني پيامبر صلي الله عليه و آله
همانطور که مي دانيم، تبليغ، امر به معروف و نهي از منکر نيز مي باشد. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در اين مورد مي فرمايند: «مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ فَهُوَ خَلِيفَةُ اللَّهِ فِي الأَرْضِ وَ خَلِيفَةُ رَسُولِهِ؛10 هر کس امر به معروف و نهي از منکر کند، جانشين خداوند در زمين و جانشين رسول خدا صلي الله عليه و آله است.»
آن حضرت در جاي ديگري نيز مبلغ دين اسلام را جانشين خود معرفي نموده و فرموده اند:«اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِي [ثَلَاثَ مَرَّاتٍ] قِيلَ لَهُ وَ مَنْ خُلَفَاؤُكَ قَالَ الَّذِينَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِي وَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِي وَ سُنَّتِي فَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ مِنْ بَعْدِي؛11 سه مرتبه فرمود: خدايا! جانشينان مرا رحمت کن! به او گفته شد: چه کساني جانشينان شما هستند؟ فرمود: آنان که بعد از من مي آيند و احاديث و سنّت مرا نقل مي کنند و به مردمانِ پس از من مي آموزند.»
بنابراين، تبليغ اسلام، در واقع، پذيرش مسئوليت جانشيني پيامبر صلي الله عليه و آله است.»
مقام معظم رهبري حفظه الله مي فرمايد: «آقايان علما! [چه شيعه و چه سنّي] امروز، روزي است که ما روحانيون، بايد نشان بدهيم لايق منصب ترويج دين نبوي هستيم. مسئله ترويج دين پيامبر صلي الله عليه و آله چيز کم و شوخي نيست که هر کسي بگويد من مروّج و مبلّغ و حامل و مفسّر دينم؛ اين، به زبان و حرف، آسان است، ولي در عمل، کار مشکلي است.»
بي شک، تبليغ دين، انجام رسالت الهي و مسئوليت جانشيني پيامبران صلي الله عليه و آله است. خداوند مي فرمايد: «الَّذينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّه»؛12 «کساني که رسالتهاي الهي را ابلاغ مي کنند و از او مي ترسند و از هيچ کس جز خدا، ترسي ندارند.»
«معرفت و درک جايگاه پيامبرانه تبليغ، مبلّغ را براي انجام آن مسئوليت خطير، مهيّا مي سازد.»13 و «با توجه به آيه: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ «مسلّما براي شما در رسول خدا صلي الله عليه و آله سرمشق نيکويي وجود دارد.»14 که پيامبر صلي الله عليه و آله را به عنوان الگوي همه عصرها و نسلها معرفي نموده است، مبلغان و مربيان بايد شيوه هاي تبليغي آن حضرت را الگوي خود قرار دهند.»15 چرا که روش تبليغي پيامبر اعظم، برترين و والاترين و موفّق ترين روش تبليغات ديني است؛ زيرا اسلام در مدتي کوتاه، مناطق مختلف عربستان را پيمود و کشورهاي همسايه بلکه افقهاي دورتر را فراگرفت.16
پي نوشت:
1. انفال/24.
2. مائده/ 32.
3. فصلت/ 33.
4. مجمع‏البيان في تفسير القرآن، طبرسي، ج‏9، ص‏19.
5. بحارالأنوار، علامه مجلسي، ج‏101، ص‏365.
6. همان، ج‏2، ص‏18.
7. همان، ج‏14، ص‏40 و 41.
8. همان، ج‏2، ص‏17.
9. کافي، شيخ کليني، ج‏1، ص‏403.
10. مستدرک الوسائل، محدث نوري، ج‏12، ص‏179.
11. عيون أخبار الرضا عليه‏السلام شيخ صدوق، ج‏2، ص‏37.
12. احزاب/ 39.
13. روشهاي تبليغي پيامبر صلي الله عليه و آله ، عباس دهقاني اشکذري، ص‏80.
14. احزاب/ 21.
15. روشهاي تبليغي پيامبر صلي الله عليه و آله ، عباس دهقاني اشکذري، ص‏61 و 62.
16. همان، ص‏6، با اندکي تغيير.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره 153.