صفحه 286
روزى خدا را بخوريد و بنوشيد و در زمين به تباهكارى سر مكشيد (60).
و چون گفتيد اى موسى ما بيك خوراك نمىتوانيم بسازيم پروردگار خويش را بخوان تا از آنچه زمين همى روياند از سبزى و خيار و سير و عدس و پيازش براى ما بيرون آورد، گفت چگونه پستتر را با بهتر عوض مىكنيد بشهر فرود آئيد تا اين چيزها كه خواستيد بيابيد و ذلت و مسكنت بر آنان مقرر شد و بغضب خدا مبتلا شدند زيرا آيههاى خدا را انكار همى كردند و پيامبران را بناروا همى كشتند زيرا نافرمان شده بودند و تعدى همى كردند (61).
(وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ) الخ، يعنى زنان شما را نمىكشتند، و براى خدمتگزارى و كلفتى خود زنده نگه ميداشتند، و آنان را مانند پسران شما نمىكشتند، پس كلمه (استحياء) بمعناى طلب حياة است، ممكن هم هست معناى آن اين باشد كه با زنان شما كارهايى مىكردند، كه حياء و شرم از ايشان برود، و معناى (يسومونكم) ..." تكليف مىكنند شما را يا ميرنجانند شما را بعذاب سخت" مىباشد.
(وَ إِذْ فَرَقْنا بِكُمُ) الخ، كلمه فرق بمعناى تفرقه است، كه در مقابل جمع بكار مىرود، هم چنان كه كلمه (فصل) در مقابل وصل است، و (فرق در دريا) بمعناى ايجاد شكافى در آنست، و حرف (با) در كلمه (بكم) باى سببيت، و يا ملابسه است، كه اگر سببيت باشد، معنايش اين ميشود: كه ما دريا را بخاطر نجات شما باز كرديم، و اگر ملابسه باشد، معنا اين ميشود: كه ما دريا را براى مباشرت شما در دخول دريا، شكافتيم، و باز كرديم.
(وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً)، خداى تعالى داستان ميقات چهل روزه موسى را در سوره اعراف نقل كرده، آنجا كه مىفرمايد: (وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثِينَ لَيْلَةً، وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ، فَتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً، ما با موسى سى شب قرار گذاشتيم، و سپس آن را چهل شب تمام كرديم)، «1» پس اگر در آيه مورد بحث از همان اول مىفرمايد چهل شب قرار گذاشتيم، يا از باب تغليب است، و يا آنكه ده روزه آخرى بيك قراردادى ديگر قرار شده، پس چهل شب مجموع دو قرارداد است، هم چنان كه روايات نيز اين را ميگويد.
(فَتُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ) الخ، كلمه (بارئ) از اسماء حسناى خداست، هم چنان كه در آيه: (هُوَ اللَّهُ، الْخالِقُ الْبارِئُ، الْمُصَوِّرُ، لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى، او، اللَّه، و خالق، و بارئ، و مصور، است و او داراى اسماء حسنى است)، «2» آن را يكى از اسماء نامبرده شمرده است، و اين اسم در قرآن كريم در سه جا آمده، كه دو تاى آنها در همين آيه است.
و اگر از ميان همه اسماء حسنى كه بمعنايش با اين مورد مناسبند نام (بارئ) در اين آيه
1- سوره اعراف آيه 142 2- سوره حشر آيه 24